* Thưa ông! Nhìn lại chặng đường gần 80 năm thực hiện Lời kêu gọi thi đua ái quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông đánh giá như thế nào về vai trò của phong trào thi đua yêu nước trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, đặc biệt trong lĩnh vực lao động, sản xuất?

- Nếu nói một cách khái quát thì phong trào thi đua yêu nước chính là động lực nội sinh mạnh mẽ nhất của dân tộc Việt Nam trong suốt gần 80 năm qua. Từ trong chiến tranh đến hòa bình, từ thời kỳ bao cấp đến cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tinh thần thi đua luôn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt.

Ông Nguyễn Túc - Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam. Ảnh: Quang Vinh.

Chúng ta hãy nhớ lại: Khi đất nước còn gian khổ, Bác Hồ đã phát động phong trào “Thi đua ái quốc”, bởi Người hiểu rất rõ sức mạnh của tinh thần đoàn kết và thi đua trong quần chúng Nhân dân. Nhờ thi đua mà đã có những tập thể, cá nhân anh hùng - từ người nông dân “tay cày tay súng” đến người công nhân “tay búa tay súng” - họ góp phần tạo nên chiến thắng của dân tộc.

Ngày nay, trong thời bình, tinh thần ấy vẫn còn nguyên giá trị. Thi đua không chỉ là khẩu hiệu cổ động mà là nguồn lực tinh thần để khơi dậy sáng kiến, sáng tạo, tinh thần dám nghĩ, dám làm. Đặc biệt trong lĩnh vực lao động, sản xuất, thi đua đã trở thành chất men gắn kết tập thể, nâng cao năng suất và nuôi dưỡng lòng tự hào nghề nghiệp của giai cấp công nhân Việt Nam.

* Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập sâu rộng hiện nay, phong trào thi đua trong công nhân, người lao động có ý nghĩa như thế nào đối với việc nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả lao động?

- Chúng ta đang sống trong thời kỳ cạnh tranh toàn cầu, nơi mà năng suất, chất lượng và hiệu quả là những yếu tố quyết định vị thế quốc gia. Trong bối cảnh ấy, phong trào thi đua chính là một hình thức giáo dục chính trị - tư tưởng sinh động nhất, góp phần hình thành nhân cách của người lao động mới: Có ý thức kỷ luật, có trách nhiệm, có lòng tự trọng nghề nghiệp.

Tôi từng đi rất nhiều nhà máy, khu công nghiệp, gặp gỡ công nhân ở Bắc Ninh, Thái Nguyên, Bình Dương… Tôi thấy rõ rằng, nơi nào phong trào thi đua gắn với đời sống thực tế, ví dụ “thi đua sáng kiến cải tiến kỹ thuật”, “thi đua tiết kiệm nguyên liệu”, “thi đua đảm bảo an toàn – năng suất – chất lượng” thì nơi đó không khí làm việc hăng hái, gắn bó và hiệu quả rõ rệt.

Phong trào thi đua tạo ra sự chuyển hóa trong nhận thức của người lao động. Họ làm việc không chỉ vì tiền lương mà còn vì danh dự nghề nghiệp, vì niềm tự hào khi được ghi nhận và đóng góp vào thành công chung của doanh nghiệp và đất nước. Đó là nguồn lực mềm nhưng vô cùng mạnh mà không thể có chính sách nào thay thế được.

* Theo ông, đâu là những yếu tố then chốt giúp phong trào thi đua trong công nhân, lao động thực sự lan tỏa, trở thành động lực phát triển bền vững cho doanh nghiệp và đất nước?

- Theo tôi, muốn thi đua trở thành phong trào thật sự chứ không phải phong trào “trên giấy”, thì phải hội đủ ba yếu tố.

Thứ nhất, phải xuất phát từ nhu cầu, quyền lợi và lòng tự nguyện của người lao động. Thi đua mà chỉ phát động từ trên xuống, thiếu sự đồng cảm, thiếu lợi ích thực chất cho công nhân, thì sẽ nhanh chóng lắng xuống. Mỗi phong trào thi đua phải gắn với một mục tiêu cụ thể, ví dụ nâng cao năng suất 5%, tiết kiệm điện năng 10%, hay giảm tỷ lệ hàng lỗi 1% để người lao động thấy rõ mình làm vì cái gì.

Thứ hai, phải có sự gương mẫu, tiên phong của người đứng đầu. Tôi luôn nói rằng: Nếu giám đốc, quản đốc, cán bộ công đoàn không cùng thi đua, không sát cánh với công nhân, thì phong trào sẽ không có sức sống. Thi đua là lan tỏa, mà muốn lan tỏa thì phải có người thắp lửa.

Thứ ba, phải tôn vinh và khen thưởng kịp thời, minh bạch. Người công nhân làm tốt mà không được ghi nhận thì họ sẽ nản. Ngược lại, nếu họ thấy sự nỗ lực của mình được đánh giá công bằng, được biểu dương thật lòng thì họ sẽ tự khắc thi đua cao hơn, tốt hơn.

* Vai trò của tổ chức Công đoàn trong việc phát động, duy trì và nhân rộng các phong trào thi đua trong công nhân, lao động hiện nay cần được nhìn nhận ra sao, thưa ông?

- Công đoàn là “bà đỡ” của phong trào thi đua, điều đó hoàn toàn chính xác. Nhưng trong giai đoạn mới, vai trò của công đoàn cần chuyển từ “phát động phong trào” sang “tổ chức, dẫn dắt và đồng hành cùng phong trào”.

Phong trào lao động sản xuất trong Công ty TNHH Sanico Việt Nam (Ninh Bình) diễn ra sôi nổi. Ảnh: Mai Dung.

Tôi đã thấy nhiều công đoàn cơ sở làm rất tốt. Họ không chỉ kêu gọi thi đua mà còn tạo cơ chế để người lao động được phát huy sáng kiến, ví dụ thành lập “ngân hàng sáng kiến” hay “câu lạc bộ thợ giỏi”. Khi sáng kiến được áp dụng thực tế, vừa nâng cao hiệu quả sản xuất, vừa mang lại thu nhập cho người lao động thì phong trào thi đua mới thật sự bền vững.

Bên cạnh đó, công đoàn cũng phải là “cầu nối” giữa doanh nghiệp và công nhân, để đảm bảo thi đua không trở thành áp lực mà là cơ hội phát triển. Một phong trào thi đua thành công là khi nó vừa mang lại lợi ích cho doanh nghiệp, vừa làm cho công nhân hạnh phúc hơn, tự hào hơn về nghề nghiệp của mình.

* Trong thực tế, nhiều phong trào thi đua vẫn còn mang tính hình thức hoặc thiếu sức lan tỏa. Theo ông, cần làm gì để khắc phục hạn chế này?

- Đây là câu hỏi rất xác đáng. Thực tế, ở một số nơi, phong trào thi đua vẫn còn hình thức, rập khuôn, chủ yếu để hoàn thành chỉ tiêu hoặc làm “phong trào điểm”. Cái đó không sai về ý chí, nhưng sai ở chỗ thi đua bị biến thành một cuộc vận động hành chính hóa, chứ không phải phong trào của quần chúng.

Theo tôi, phải trả lại bản chất thật của thi đua, tức là để người lao động được chủ động, được sáng tạo, được hưởng lợi từ kết quả của chính mình. Thi đua không phải là cuộc đua lấy thành tích, mà là cuộc đua làm tốt hơn chính mình hôm qua.

Bên cạnh đó, công tác khen thưởng phải cải tiến mạnh mẽ: khen thật, thưởng thật, nêu gương thật. Phải tôn vinh những con người bình dị mà cống hiến, chứ không chỉ nêu danh những tập thể to lớn. Một sáng kiến nhỏ của công nhân ở xưởng sản xuất, nếu được ghi nhận đúng, đôi khi có giá trị gấp nhiều lần những báo cáo dài dòng.

* Nhân dịp Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam chuẩn bị tổ chức Đại hội thi đua yêu nước trong công nhân, viên chức, lao động, ông có thể gửi gắm thông điệp gì tới đội ngũ công nhân, người lao động cả nước?

- Tôi luôn tin rằng giai cấp công nhân Việt Nam là lực lượng tiên phong, là chủ nhân thực sự của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Không có sự hăng say, sáng tạo, kỷ luật và thi đua của người công nhân thì mọi chiến lược phát triển chỉ là trên giấy.

Tôi mong mỗi người lao động hãy coi thi đua là niềm tự hào, là cơ hội để khẳng định bản thân. Thi đua không phải là chuyện của ai khác mà là chuyện của chính chúng ta: Làm việc tốt hơn, sáng tạo hơn, trách nhiệm hơn mỗi ngày.

Và với tổ chức Công đoàn, tôi muốn gửi gắm rằng: Hãy làm sao để phong trào thi đua thực sự chạm đến trái tim người lao động, để họ cảm nhận rằng thi đua không chỉ là khẩu hiệu mà là con đường đi tới hạnh phúc, sự thịnh vượng và cống hiến cho Tổ quốc.

Nếu làm được điều đó, tôi tin rằng phong trào thi đua trong công nhân, lao động sẽ mãi là nguồn động lực nội sinh, là sức mạnh tinh thần vô giá của dân tộc Việt Nam trên con đường phát triển.

* Xin trân trọng cảm ơn ông!