Thanh tra Chính phủ chỉ ra hàng loạt vi phạm khi thực hiện cơ cấu lại ngân hàng yếu kém

Thanh tra Chính phủ vừa có thông báo kết luận về trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và các tổ chức tín dụng (TCTD) trong việc thực hiện đề án tái cơ cấu và xử lý nợ xấu giai đoạn 2013 - 2017.

Cụ thể, trong giai đoạn 2011 -2017, thực hiện chủ trương, quan điểm của Đảng và Chính phủ về đổi mới, phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của các TCTD, NHNN đã trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và tổ chức thực hiện các đề án cơ cấu lại TCTD và xử lý nợ xấu, bao gồm: Đề án 254, Đề án 843 và Đề án 1058.

Về việc thực hiện Đề án 254, thông báo kết luận chỉ ra rằng, trong các năm 2015, 2016, 2017, NHNN chưa xếp loại các NHTMCP theo quyết định 06.

Theo NHNN đánh giá một số nội dung quy định và xếp loại NHTMCP quy định tại Quyết định 06 không còn phù hợp, nhưng NHNN chậm sửa đổi, thay thế Quyết định 06. Ngày 31/12/2018 NHNN mới ban hành Thông tư số 52/2018/TT-NHNN thay thế Quyết định 06, áp dụng xếp hạng TCTD từ năm 2019.

Thực hiện Đề án 254, NHNN ban hành kế hoạch triển khai thực hiện nhiệm vụ cơ cấu lại hệ thống các TCTD năm 2013, 2014, trong đó đưa ra tiêu chí để phân loại TCTD yếu kém trên cơ sở kết quả giám sát, thanh tra, kiểm toán độc lập.

Tuy nhiên, trong giai đoạn 2013 -2015, ngoài 9 TCTD yếu kém đã được NHNN phân loại và phê duyệt Phương án cơ cấu lại trong giai đoạn 2011 – 2012, không có NHTMCP nào được phân loại yếu kém theo các tiêu chí hướng dẫn tại các kế hoạch triển khai thực hiện nhiệm vụ cơ cấu lại hệ thống các TCTD của NHNN.

Kiểm tra hồ sơ về Phương án của 19 NHTMCP, có 3 trường hợp NHTMCP đáp ứng tiêu chí, quy định của NHNN là NHTMCP yếu kém, thuộc đối tượng áp dụng giải pháp cơ cấu lại đối với TCTD yếu kém theo quy định nhưng NHNN chỉ đạo, hướng dẫn các ngân hàng này xây dựng, trình, phê duyệt Phương án theo các giải pháp tự cơ cấu, chấn chỉnh.

Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra việc thực hiện phương án tái cơ cấu được duyệt còn nhiều hạn chế, thiếu sót, vi phạm. Trong đó, các chỉ tiêu định lượng đăng ký trong phương án (như tăng vốn điều lệ, tổng tài sản, doanh thu, lợi nhuận, niêm yết trên sàn chứng khoán) là các chỉ tiêu phấn đấu, không phải chỉ tiêu pháp định. Thực tế, nhiều NHTMCP không đạt một trong các chỉ tiêu nêu trên, nhưng chỉ có một số NHTMCP đề nghị điều chỉnh phương án như LPB, SeABank, HDBank,…

Một số NHTMCP vi phạm vượt hạn mức tăng trưởng tín dụng như VietBank, Sacombank. Việc khắc phục vi phạm về sở hữu chéo, góp vốn, mua cổ phần tuy có giảm nhưng vẫn còn có trường hợp khắc phục chậm (sở hữu chéo giữa LPB và Sacombank), đến thời điểm thanh tra một số trường hợp chưa khắc phục xong (như Sacombank vi phạm sở hữu chéo với Kienlongbank, ABBank chưa thực hiện thoái vốn tại công ty con, công ty liên kết...)

Bên cạnh đó, theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, NHNN phê duyệt một số cơ chế xử lý, tái cơ cấu tổ chức tín dụng yếu kém, hợp nhất, sáp nhập còn hạn chế, khuyết điểm. Như việc cho phép Sacombank trích lập dự phòng, phân bổ dự phòng rủi ro chưa chặt chẽ về pháp lý.

Chưa đánh giá đúng thực trạng nợ xấu

Đối với việc thực hiện đề án 843, theo quy định, kế hoạch xử lý nợ xấu của các NHTMCP phải gửi cơ quan Thanh tra Giám sát Ngân hàng để thực hiện. Tuy nhiên, kế hoạch của một số NHTMCP gửi NHNN chưa tuân thủ theo hướng dẫn của NHNN như chưa đánh giá thực trạng nợ xấu trong 2 năm 2011, 2012 (LPB, MSB), chưa đánh giá đầy đủ thực trạng nợ xấu phân loại theo tài sản đảm bảo, nợ xấu không có tài sản đảm bảo, nợ xấu phát sinh theo ngành nghề, nợ xấu phát sinh theo công ty con, chi nhánh, đơn vị trực thuộc ( ABBank, BacABank, SeABank,…)

Kết luận cũng nêu rõ, trong giai đoạn 2013 -2017, tỷ lệ nợ xấu của hệ thống có xu hướng giảm. Theo NHNN báo cáo, tại thời điểm triển khai Đề án 843 (30/6/2013), tỷ lệ nợ xấu là 4,46%, nếu không được áp dụng cơ cấu nợ thì tỷ lệ nợ xấu là 9,21%. Đến 31/12/2015, nợ xấu giảm còn 2,55% và đến 31/12/2017 giảm còn 1,99%, đạt kết quả ở mức dưới 3%.

Tuy nhiên, Thanh tra Chính Phủ cho rằng, tỷ lệ nợ xấu giảm về dưới 3% có nguyên nhân do nợ xấu được bán cho VAMC. Nếu tính cả số nợ đã bán cho VAMC chưa xử lý thì thực chất tỷ lệ nợ xấu của toàn hệ thống tại thời điểm 31/12/2015 là 6,3%, tại thời điểm 31/12/2017 là 4,5%.

Một số TCTD báo cáo NHNN số liệu nợ xấu không đầy đủ, phân loại nợ, chuyển nhóm chưa chính xác, chưa kịp thời theo quy định như Sacombank, NamABank.

Đối với Đề án 1058, phương án của một số TCTD (SeABank, VIB) đánh giá chưa đầy đủ, kịp thời về thực trạng, khả năng thu hồi, biện pháp, lộ trình thu hồi các khoản nợ xấu, đã bán cho VAMC.

Chấn chỉnh, khắc phục những tồn tại

Căn cứ vào kết quả thanh tra, Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo NHNN chấn chỉnh, khắc phục những tồn tại, khuyết điểm, vi phạm. Tập trung vào hoàn thiện thể chế, chấn chỉnh quản lý, hoàn thiện đề án cơ cấu lại tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu trong giai đoạn tới.

VAMC rà soát vai trò trong tham gia xử lý nợ xấu, chấn chỉnh trong việc mua nợ bằng trái phiếu đặc biệt để thực hiện đúng quy định, rà soát các vi phạm phát hiện qua thanh tra để chấn chỉnh, khắc phục các tồn tại, khuyết điểm.

Các tổ chức tín dụng khắc phục tồn tại, khuyết điểm, vi phạm, xem xét xử lý trách nhiệm đơn vị, cá nhân thuộc thẩm quyền.

Về xử lý hành chính, Thanh tra Chính phủ đề nghị kiểm điểm trách nhiệm người đứng đầu đối với Thống đốc NHNN, các Phó Thống đốc NHNN về những thiếu sót, khuyết điểm của NHNN trong việc triển khai, thực hiện Đề án 254 và Đề án 843 giai đoạn 2012 -2015.

Xem xét, xử lý đối với lãnh đạo TCTD đã để xảy ra những hạn chế, thiếu sót, vi phạm, khuyết điểm trong việc xây dựng, thực hiện các phương án, kế hoạch của TCTD theo các Đề án tái cơ cấu TCTD gắn với xử lý nợ xấu đã được phê duyệt nêu tại Kết luận thanh tra.