Kiều bào - cầu nối chiến lược trong phát triển quốc gia và tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc

Kiều bào tham gia diễu hành sự kiện A80

Lần đầu tiên sau 80 năm, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài sẽ chính thức góp mặt trong đội hình diễu hành cấp Quốc gia, diễn ra vào sáng 2/9 tại Quảng trường Ba Đình, nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

Khối kiều bào bao gồm 50 đại biểu tiêu biểu đến từ 18 quốc gia và vùng lãnh thổ - một con số tuy không lớn nhưng mang ý nghĩa lịch sử và biểu tượng sâu sắc.

Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao) đã tổ chức nhiều hoạt động kết nối kiều bào, góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Ảnh: UB

Việc kiều bào tham gia diễu hành trong đại lễ thể hiện sự gắn bó máu thịt, niềm tự hào dân tộc và tinh thần trách nhiệm của những người con xa xứ đối với quê hương. Đây là minh chứng sống động cho khối đại đoàn kết toàn dân tộc, khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Theo ông Nguyễn Trung Kiên - Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, hoạt động này không chỉ đáp ứng nguyện vọng tha thiết của đông đảo kiều bào - những người luôn mong muốn được trực tiếp góp mặt trong các hoạt động trọng đại của đất nước - mà còn thể hiện sự trân trọng, tri ân sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với đóng góp của cộng đồng Việt kiều trong suốt chiều dài lịch sử cách mạng.

Nhiều đại biểu cao tuổi, tuy không thể trực tiếp tham gia diễu hành do điều kiện sức khỏe, cũng được bố trí ngồi tại khu vực khán đài danh dự. Cùng với các hoạt động ý nghĩa khác trong khuôn khổ đại lễ, đây là dịp để cộng đồng kiều bào cùng cả nước nhìn lại chặng đường 80 năm dựng nước, giữ nước và phát triển - với niềm tin vào một tương lai đoàn kết, hùng cường.

Tiềm năng lớn từ cộng đồng kiều bào

Cùng với sự lớn mạnh của đất nước, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài không ngừng phát triển cả về quy mô lẫn chất lượng. Đây là một nguồn nhân lực quý giá, đa dạng về ngành nghề, kinh nghiệm và tầm nhìn, có thể đóng góp thiết thực và lâu dài cho sự nghiệp phát triển quốc gia.

Thủ tướng Phạm Minh Chính thông tin đến cộng đồng người Việt Nam tại Trung Quốc không khí, tinh thần đại lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Ảnh: Thông tin Chính phủ

Trong đó, nổi bật nhất là tiềm năng về tri thức, khoa học và công nghệ. Ước tính trong hơn 6 triệu người Việt ở nước ngoài, có hơn 600.000 người có trình độ đại học trở lên - chiếm khoảng 10 - 15% cộng đồng - trong đó nhiều người là các chuyên gia, nhà khoa học, kỹ sư đầu ngành trong các lĩnh vực mũi nhọn như y dược, công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo, vật liệu mới, hàng không vũ trụ...

Không ít cá nhân đã và đang giữ vị trí lãnh đạo tại các tập đoàn đa quốc gia, trung tâm nghiên cứu uy tín hoặc giảng dạy tại những trường đại học hàng đầu thế giới. Đây là một thế mạnh hiếm có, cần được kết nối và khai thác hiệu quả hơn nữa.

Trong những năm gần đây, mạng lưới trí thức Việt kiều phát triển mạnh, tiêu biểu là 10 mạng lưới đổi mới sáng tạo tại các quốc gia, quy tụ hơn 2.000 chuyên gia cùng hơn 30 hội trí thức người Việt ở nước ngoài. Nhiều cá nhân tích cực hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp trong nước, góp phần quan trọng trong các hoạt động R&D, chuyển giao công nghệ và khởi nghiệp sáng tạo - những trụ cột thiết yếu cho sự phát triển nền kinh tế tri thức tại Việt Nam.

Ngoài ra, cộng đồng người Việt ở nước ngoài còn là nguồn lực kinh tế đáng kể. Kiều hối gửi về nước liên tục tăng qua các năm, đạt lũy kế hơn 246 tỷ USD từ năm 1993 đến 2024 - một con số tương đương với tổng vốn FDI giải ngân trong cùng kỳ. Việt Nam hiện nằm trong top 10 quốc gia nhận kiều hối nhiều nhất toàn cầu. Đây là nguồn lực góp phần cải thiện cán cân thanh toán, ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tiêu dùng, đầu tư.

Lễ kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh Việt Nam 2/9 tại tỉnh Battambang, Vương quốc Campuchia. Ảnh: Hoàng Minh/TTXVN

Cùng với dòng kiều hối, hoạt động đầu tư trực tiếp từ kiều bào vào trong nước cũng đang mở rộng. Tính đến cuối năm 2024, có 442 dự án đầu tư của kiều bào đến từ 34 quốc gia và vùng lãnh thổ, với tổng vốn đăng ký 1,725 tỷ USD, tập trung vào các lĩnh vực then chốt như công nghiệp chế biến - chế tạo, bất động sản, dịch vụ du lịch và lưu trú. Những dự án này không chỉ mang lại nguồn lực tài chính mà còn thúc đẩy chuyển giao công nghệ, tạo việc làm và mở rộng đầu ra cho hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Không dừng lại ở đó, cộng đồng kiều bào còn tích cực quảng bá hình ảnh đất nước qua các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, ngoại giao nhân dân, qua đó góp phần xây dựng một hình ảnh Việt Nam thân thiện, hội nhập, đậm đà bản sắc.

Tinh thần tương thân tương ái trong cộng đồng người Việt ở nước ngoài cũng luôn được duy trì và phát huy. Trong đại dịch COVID-19, kiều bào đã quyên góp hơn 80 tỷ đồng cùng nhiều vật phẩm y tế trị giá hàng chục triệu USD để hỗ trợ trong nước. Năm 2020, trước thiệt hại do bão lũ ở miền Trung, bà con kiều bào đã quyên góp gần 1 triệu USD. Năm 2024, cộng đồng tiếp tục ủng hộ hơn 57 tỷ đồng cho đồng bào bị ảnh hưởng bởi siêu bão Yagi. Những đóng góp ấy không chỉ mang ý nghĩa vật chất mà còn là biểu hiện sâu sắc của tình cảm gắn bó máu thịt với quê hương.

Chính sách nhất quán, hành lang pháp lý ngày càng hoàn thiện

Từ nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam, là nguồn lực quan trọng cho sự phát triển đất nước. Các chính sách đối với kiều bào luôn nhất quán, dựa trên tinh thần nhân văn, tình cảm cội nguồn và khuyến khích sự tham gia tự nguyện, trách nhiệm của bà con.

Từ Nghị quyết 36-NQ/TW, Chỉ thị 45-CT/TW đến Kết luận 12-KL/TW, các định hướng lớn đã được xác lập, tạo nền tảng chiến lược lâu dài cho công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài. Đặc biệt, gần đây Bộ Chính trị ban hành bốn nghị quyết mang tính đột phá (57, 59, 66, 68), được ví như “bộ tứ trụ cột” trong việc tạo hành lang chính sách mới, mở rộng cơ hội để kiều bào tham gia sâu hơn vào sự phát triển của đất nước.

Cùng với đó, nhiều luật mới được sửa đổi và ban hành như Luật Quốc tịch (2025), Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (2025), Luật Đất đai (2024), Luật Nhà ở và Luật Kinh doanh Bất động sản (2023)... đã tháo gỡ nhiều rào cản pháp lý, bảo vệ quyền lợi thiết thực của bà con kiều bào, đồng thời khuyến khích sự gắn bó bền chặt với quê hương.

Không chỉ trên phương diện pháp lý, các hoạt động gặp gỡ, lắng nghe, đối thoại với bà con kiều bào luôn được lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước và các cơ quan liên quan quan tâm thực hiện trong và ngoài nước. Những cuộc tiếp xúc này không chỉ là biểu hiện của sự trân trọng, mà còn là cầu nối để chính sách thực sự xuất phát từ nhu cầu, nguyện vọng của cộng đồng.

Nỗ lực kết nối - hành động cụ thể, tầm nhìn dài hạn

Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài đã chủ động triển khai nhiều giải pháp thiết thực để kết nối, huy động và phát huy hiệu quả nguồn lực kiều bào. Trong đó có thể kể đến các đề án chiến lược như: Đề án huy động người Việt Nam ở nước ngoài phát triển kênh phân phối hàng Việt (2020 - 2024); Đề án tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng (2023 - 2030); hay Đề án phát huy nguồn lực kiều bào phục vụ phát triển đất nước trong tình hình mới.

Song song, các diễn đàn có quy mô toàn cầu như Hội nghị người Việt Nam ở nước ngoài toàn thế giới (lần IV), Diễn đàn Trí thức kiều bào, các chương trình thường niên như Xuân Quê hương, Trại hè Việt Nam, Đoàn kiều bào thăm Trường Sa và Nhà giàn DK1... đã trở thành cầu nối bền chặt giữa cộng đồng với quê hương.

Nhờ đó, tâm lý gắn bó, niềm tin và sự đồng hành của kiều bào với đất nước ngày càng được củng cố, tạo nền tảng quan trọng cho đại đoàn kết dân tộc trong thời kỳ mới.

Dù đã đạt nhiều kết quả tích cực, công tác kết nối kiều bào vẫn đang đối mặt với một số rào cản.

Về khách quan, sự khác biệt về ngôn ngữ, văn hóa, điều kiện sinh sống khiến việc tập hợp cộng đồng gặp nhiều khó khăn. Khoảng cách thế hệ trong cộng đồng ngày càng rõ rệt, đặc biệt khi thế hệ trẻ sinh ra ở nước ngoài chưa có đủ trải nghiệm gắn bó với văn hóa và lịch sử Việt Nam.

Về chủ quan, việc phối hợp giữa các cơ quan trong nước đôi lúc chưa đồng bộ; chính sách tuy đã có nhưng khâu triển khai vẫn còn chậm. Một số kiều bào vẫn gặp trở ngại về thủ tục khi đầu tư hay làm việc tại Việt Nam.

Đây là những vấn đề cần được tiếp cận theo hướng đa chiều – vừa tháo gỡ rào cản kỹ thuật, vừa xử lý các yếu tố văn hóa, tâm lý, truyền thông – để việc kết nối trở nên tự nhiên, bền chặt và thực chất hơn.

Theo ông Nguyễn Trung Kiên - Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và hội nhập sâu rộng, việc phát huy vai trò kiều bào không chỉ là nhu cầu tình cảm mà còn là nhiệm vụ chiến lược của quốc gia.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, cần hướng tới ba trục kết nối chính: giữa các cộng đồng kiều bào trên thế giới; giữa các lĩnh vực chuyên môn và ngành nghề; và đặc biệt là giữa kiều bào với trong nước.

Đồng thời, cần triển khai đồng bộ một số giải pháp trọng tâm: hoàn thiện cơ chế, pháp luật; xây dựng hạ tầng kết nối số; đa dạng hóa hình thức hợp tác; chú trọng đến thế hệ trẻ kiều bào; và đẩy mạnh truyền thông hiện đại, lan tỏa niềm tin, phản bác thông tin sai lệch.

Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài là một phần không thể tách rời của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Trong kỷ nguyên mới, yêu cầu kết nối kiều bào không còn là lựa chọn, mà là sứ mệnh gắn liền với mục tiêu phát triển đất nước bền vững và nâng cao vị thế quốc gia.

Đây là thời điểm cần một tư duy mới, phương thức mới và quyết tâm chính trị cao hơn nữa để mối liên kết ấy trở nên sâu rộng, bền chặt và thực chất - để mỗi người Việt, dù ở đâu, đều có thể tự hào là một phần của hành trình phát triển đất nước.