Chậm hoàn thuế VAT, doanh nghiệp "khó chồng khó"

Ảnh minh hoạ

Chậm hoàn thuế, mức thuế chưa hợp lý, khó khăn trong đóng thuế …là những vướng mắc của doanh nghiệp khi thực thi chính sách hoàn thuế VAT, vừa được Ban nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV) tổng hợp trong Báo cáo phản ánh, kiến nghị của các doanh nghiệp, hiệp hội quý 1/2023 gửi lên Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính mới đây.

Nhiều vướng mắc khi thực thi chính sách hoàn thuế VAT

Theo báo cáo, quy trình hoàn thuế VAT trong ngành gỗ đang kéo rất dài và không có thời hạn cụ thể khiến doanh nghiệp bị động, số tiền chờ hoàn lên hàng nghìn tỷ đồng.

Nguyên nhân là do áp dụng quy trình giám sát dàn trải, nhiều khâu trong xét hoàn thuế là không phù hợp với thực tiễn cũng như chưa phản ánh đúng mục tiêu quản lý thuế và đẩy hết rủi ro từ khâu trồng rừng hoặc các khâu mua bán gỗ nguyên liệu cho khâu sản xuất, xuất khẩu.

Trong lĩnh vực ngành giấy, báo cáo cũng cho biết, khi thu mua giấy và phế liệu từ những kênh thu gom trong nước thì hầu hết không có hóa đơn, do đó không đảm bảo chứng minh nguồn gốc. Điều này tạo ra khó khăn cho doanh nghiệp trong chứng minh xuất xứ và hoàn thuế VAT 10%. Sau khi có kiến nghị của ngành giấy, Tổng Cục thuế cho phép làm các bảng kê nhưng tối đa không quá 100 triệu đồng.

“Đây là số tiền quá nhỏ so với nhu cầu thu mua tập trung của nhiều doanh nghiệp nên doanh nghiệp vẫn tiếp tục gặp khó khăn và tốn nhiều công sức làm chứng từ, bảng kê để đáp ứng các quy định hiện hành của pháp luật”, báo cáo đánh giá.

Đáng chú ý, dù Luật số 71/2014/QH13 sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật về Thuế có hiệu lực ngày 01/01/2015 có quy định các đối tượng không chịu thuế như phân bón; máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp; tàu đánh bắt xa bờ; thức ăn gia súc, gia cầm và thức ăn cho vật nuôi khác

Tuy nhiên, trong thực tế, việc phân bón là hàng hóa không chịu thuế VAT khiến nguyên liệu đầu vào cho sản xuất không được khấu trừ, khiến các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước phải tính toàn bộ chi phí phát sinh về thuế VAT vào chi phí sản xuất, khiến giá thành tăng lên, qua đó làm giảm sức cạnh tranh của phân bón sản xuất trong nước so với phân bón nhập khẩu.

Trong khi đó, các dự án đầu tư cho sản xuất phân bón không được hoàn thuế VAT cho trang thiết bị công nghệ cấu thành tài sản cố định của dự án khiến suất đầu tư dự án cao, làm giảm động lực của doanh nghiệp đối với việc nghiên cứu phát triển các sản phẩm có chất lượng tốt, tính năng đặc thù dựa trên việc sử dụng công nghệ cao, thân thiện môi trường.

Cân nhắc các kế hoạch điều chỉnh, sửa đổi tổng thể

Nhìn nhận những khó khăn của doanh nghiệp, bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc điều hành Ban nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV) cho rằng, cơ chế hoàn thuế VAT thể hiện mục tiêu khuyến khích của Nhà nước đối với các hoạt động sản xuất, xuất khẩu và đầu tư. Hoàn thuế VAT sẽ hỗ trợ doanh nghiệp về dòng tiền, đảm bảo tâm lý an tâm cho doanh nghiệp khi thực hiện nghĩa vụ về thuế.

Tuy vậy, những vướng mắc trong chính sách VAT đang trở thành điểm nghẽn, tạo ra áp lực về dòng tiền đối với doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh đơn hàng xuất khẩu sụt giảm, tiếp cận vốn khó khăn và lãi suất cao như hiện nay.

“Nếu tình trạng còn kéo dài, nhiều doanh nghiệp sẽ phải tuyên bố phá sản”, bà Thủy quan ngại.

Chính vì vậy, Ban IV đã gửi kiến nghị lên Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính (Tổng cục thuế), các bộ chuyên ngành tiến hành các hoạt động đối thoại trọng tâm với doanh nghiệp ngay trong quý 2 và rà soát theo chuyên đề để báo cáo Chính phủ các chính sách, quy định hiện hành hiện gây khó khăn, vướng mắc trong thực thi, hoặc chưa theo sát với xu hướng chính sách, quy định quốc tế.

"Trong bối cảnh thị trường toàn cầu có nhiều diễn biến phức tạp thời kỳ hậu Covid... từ đó cân nhắc các kế hoạch điều chỉnh, sửa đổi tổng thể để tạo đà cho doanh nghiệp phục hồi, bứt phá, tiếp tục hội nhập", bà Thủy nêu rõ.

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc điều hành Ban nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV)

Đề cập đến những kiến nghị cụ thể, bà Thủy cho rằng, đối với ngành gỗ, Bộ Tài chính cần có quy định để phân loại doanh nghiệp trong quá trình thực hiện thủ tục hoàn thuế VAT theo hướng:

Thứ nhất, đối với các doanh nghiệp hoạt động lâu năm, có uy tín trong kinh doanh thì cho phép DN hoàn thuế trước, kiểm tra sau (hậu kiểm) để không bị gián đoạn sản xuất.

Còn đối với doanh nghiệp mới thành lập, doanh nghiệp sản xuất các mặt hàng có tính rủi ro cao thì thực hiện kiểm tra, xác minh trước sau đó mới tiến hành hoàn thuế.

Trong lĩnh vực ngành giấy, bà Thủy cho rằng, cần cho phép doanh nghiệp được đóng thay thuế VAT cho các đầu mối thu mua phế liệu, sau đó tiến hành hoàn thuế VAT để giải quyết các vướng mắc về chứng minh nguồn gốc, xuất xứ, tạo thuận lợi cho việc thu mua, tái chế phế liệu, hướng đến sản xuất tuần hoàn theo đúng xu hướng hiện nay.

Ngoài ra, cần xem xét sửa đổi Luật số 71/2014/QH13 để áp thuế VAT đối với phân bón (ví dụ ở mức 5%) nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước.