Thị trường lao động: Nghịch lý “khát” nhân sự giữa tâm bão sa thải

Thị trường lao động Việt Nam Quý 2/2025 đang chứng kiến một sự đối lập: 77,4% doanh nghiệp chật vật tìm người trong khi hàng vạn lao động vẫn thất nghiệp. Báo cáo mới nhất từ Vieclam24h chỉ ra nguyên nhân không nằm ở số lượng cung-cầu, mà bắt nguồn từ một cuộc khủng hoảng niềm tin cùng những kỳ vọng khác biệt giữa nhà tuyển dụng và người tìm việc.

Dựa trên khảo sát gần 3.000 người lao động và doanh nghiệp trong tháng 5-6/2025, báo cáo của Vieclam24h đã tập trung làm rõ “thực trạng tâm lý người lao động và sự gián đoạn kết nối trên thị trường”. Những kết quả của khảo sát đã vẽ nên một bức tranh toàn cảnh thị trường lao động đầy thách thức, đòi hỏi một góc nhìn đa chiều và những giải pháp mang tính hệ thống.

Tâm lý người lao động và nguy cơ “chảy máu chất xám” từ bên trong

Trước hết, báo cáo khẳng định sa thải nhân sự (layoff) đã không còn là giải pháp tình thế trong khủng hoảng, mà đang trở thành một công cụ tái cấu trúc chiến lược mang tính toàn cầu. Chỉ trong nửa đầu năm 2025, ngành công nghệ đã cắt giảm 72.000 lao động toàn cầu, ngành bán lẻ mất hơn 64.000 việc làm. Tại Việt Nam, hơn 2.500 nhân sự ngành ngân hàng bị tinh giản cùng làn sóng cắt giảm quy mô lớn tại các ngành dệt may, da giày đã chứng minh xu hướng này không còn xa lạ.

Hệ quả nghiêm trọng nhất của làn sóng này không chỉ là những người mất việc, mà còn là một “bóng ma” tâm lý mang tên “layoff anxiety” (nỗi lo bị sa thải) đang bao trùm lên cả những người ở lại. Dữ liệu của Vieclam24h cho thấy một vết rạn lớn đang hình thành trong văn hóa doanh nghiệp. Gần một nửa số người ở lại, tương đương 43,3%, cho biết họ đang phải gánh thêm áp lực công việc từ những đồng nghiệp đã ra đi. Song song đó, 42,8% sống trong nỗi lo sợ thường trực rằng mình sẽ là người tiếp theo. Sự bất an này đã bào mòn niềm tin và động lực một cách đáng báo động, khi gần 30% nhân sự mất niềm tin vào định hướng của tổ chức và 27,3% cảm thấy giảm động lực làm việc.

Áp lực vô hình: Gần một nửa số nhân sự ở lại sau các đợt cắt giảm cho biết họ phải gánh thêm công việc và sống trong tâm trạng lo lắng về tương lai. Nguồn: Báo cáo của Vieclam24h

Chính sự bất ổn này đã âm thầm kích hoạt một làn sóng “chảy máu chất xám” từ bên trong. Báo cáo chỉ ra hơn 80% người lao động ở lại có nhu cầu tìm kiếm công việc mới, trong đó có đến 49,5% đang chủ động hành động. Doanh nghiệp vừa phải đối mặt với khó khăn tuyển dụng bên ngoài, vừa phải đối phó với nguy cơ mất đi những nhân sự nòng cốt đang âm thầm tìm bến đỗ mới. Đây là một vòng xoáy tiêu cực, làm suy yếu sức mạnh nội tại của doanh nghiệp ngay trong giai đoạn cần sự ổn định nhất.

Khoảng cách thế hệ và sự khác biệt trong kỳ vọng

Nghịch lý cung-cầu càng trở nên trầm trọng hơn khi phân tích sâu vào các nhóm đối tượng cụ thể. Làn sóng tái cấu trúc đang tạo ra sự phân hóa khắc nghiệt. Nhóm lao động lớn tuổi (45-54 tuổi) đang chịu thiệt thòi nặng nề nhất với tỷ lệ bị cắt giảm lên tới 9,5% nhưng chỉ có 4,1% được giữ lại. Nhóm trên 55 tuổi gần như không còn hiện diện trong lực lượng được giữ lại sau các đợt tinh giản.

Ở một thái cực khác, lực lượng lao động trẻ lại đối mặt với một rào cản vô hình khi gia nhập thị trường. Mặc dù nhóm nhân sự mới đi làm (entry-level) chiếm một phần không nhỏ trong số người bị sa thải, điều đáng lo ngại hơn là chỉ có 23,4% doanh nghiệp có kế hoạch tuyển dụng sinh viên mới tốt nghiệp hoặc thực tập sinh trong thời gian tới. Nguồn cung lao động trẻ dồi dào nhưng cánh cửa cơ hội đang dần khép lại, tạo ra một điểm nghẽn nghiêm trọng cho sự phát triển bền vững của nguồn nhân lực quốc gia.

Cánh cửa hẹp cho người trẻ: Chỉ 23,4% doanh nghiệp có kế hoạch tuyển dụng nhân sự mới tốt nghiệp, cho thấy thách thức lớn đối với lực lượng lao động trẻ. Nguồn: Báo cáo của Vieclam24h

Sự đứt gãy kết nối còn được thể hiện rõ nét qua sự “lệch pha” trong kỳ vọng. Khi được hỏi về ưu tiên hàng đầu khi tìm việc, người lao động đã đưa ra câu trả lời rất rõ ràng: phúc lợi tốt hơn (64%), công việc ổn định (59,8%) và mức lương cao hơn (58,7%). Tuy nhiên, chiến lược thu hút nhân tài của doanh nghiệp lại đi theo một hướng khác. Họ ưu tiên tăng kênh tuyển dụng (43,3%) và truyền thông thương hiệu nhà tuyển dụng (35,2%). Trong khi đó, hai yếu tố mà người lao động khao khát nhất là tăng lương và thêm phúc lợi chỉ lần lượt đứng thứ ba và thứ tư trong kế hoạch của doanh nghiệp, với tỷ lệ 29,5% và 25,7%. Doanh nghiệp đang cố gắng để được “nhìn thấy nhiều hơn”, trong khi người lao động lại cần những giá trị “cảm nhận được thực tế hơn”.

Nghịch lý cung-cầu: Trong khi người lao động ưu tiên các giá trị thực tế như phúc lợi và lương thưởng, doanh nghiệp lại tập trung vào các giải pháp truyền thông tuyển dụng. Nguồn: Báo cáo của Vieclam24h

Tìm lại điểm chung - yêu cầu bắt buộc để phục hồi thị trường

Báo cáo Quý 2/2025 của Vieclam24h đi đến một kết luận quan trọng: vấn đề của thị trường lao động hiện nay không nằm ở số lượng, mà ở chất lượng của sự kết nối. Làn sóng sa thải kéo dài đã thay đổi sâu sắc ưu tiên của người lao động. Họ tìm kiếm sự chắc chắn và những lợi ích rõ ràng như phúc lợi và sự ổn định, trong khi nhiều doanh nghiệp vẫn ứng phó bằng các giải pháp tình thế mà chưa giải quyết được gốc rễ của sự bất an.

Giữa bức tranh đầy thách thức của thị trường, một tín hiệu tích cực đáng chú ý lại đến từ chính tinh thần chủ động và khả năng thích ứng của lực lượng lao động Việt Nam. Thay vì chỉ chìm trong tiêu cực, có một tỷ lệ đáng kể gần 27% người lao động thể hiện sự kiên cường đáng nể. Cụ thể, 14,3% cho biết họ cảm thấy bình thản vì đã lường trước được tình huống, trong khi 12,6% còn đi xa hơn khi nhìn nhận việc mất việc chính là một cơ hội để thay đổi. Điều này cho thấy một nội lực mạnh mẽ và tiềm năng phục hồi lớn của thị trường.

Bên cạnh nỗi lo tài chính, sự kiên cường của người lao động được thể hiện rõ khi 14,3% cảm thấy bình thản và 12,6% xem đây là cơ hội bắt đầu lại. Nguồn: Báo cáo của Vieclam24h

Để thu hẹp khoảng cách hiện tại, sự điều chỉnh phải đến từ cả hai phía một cách đồng bộ. Về phía doanh nghiệp, việc tăng cường đăng tin tuyển dụng là chưa đủ. Giải pháp bền vững hơn nằm ở việc xây dựng một môi trường làm việc mà ở đó người lao động cảm thấy an toàn và được tôn trọng, thông qua các chính sách lương thưởng công bằng và một lộ trình phát triển rõ ràng. Đây là cách trực tiếp nhất để giải quyết nỗi lo của nhân sự và giữ chân người tài.

Về phía người lao động, sự chủ động trở thành yếu tố quyết định. Thay vì chờ đợi một công việc hoàn hảo, họ cần liên tục cập nhật kỹ năng, linh hoạt thích ứng với các yêu cầu mới của thị trường và trau dồi những kỹ năng chuyên môn vững vàng.

Rõ ràng, thị trường lao động sẽ chưa thể khởi sắc nếu doanh nghiệp và người lao động không tìm được tiếng nói chung. Thay vì chỉ tăng cường đăng tin, doanh nghiệp cần đưa ra những phúc lợi và sự ổn định thực tế. Ngược lại, người lao động cũng cần chủ động nâng cao kỹ năng để đáp ứng yêu cầu mới. Sự điều chỉnh nhỏ từ cả hai phía chính là giải pháp để tháo gỡ cho tình hình hiện tại.