Hành trình hỗ trợ cai nghiện thuốc lá từ trái tim ngành y

Tư vấn - điều trị cai nghiện thuốc lá: Nhiệm vụ y tế công cộng chiến lược

Bệnh viện Bạch Mai là đơn vị tuyến Trung ương được giao thực hiện chức năng tư vấn, điều trị và hỗ trợ chuyên môn về cai nghiện thuốc lá. Bài học kinh nghiệm từ mô hình tư vấn cai nghiện thuốc lá đang triển khai tại bệnh viện và các đơn vị liên kết đã được triển khai hiệu quả, mang lại lợi ích cho người nghiện thuốc lá và cộng đồng.

PGS.TS Vũ Văn Giáp - Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai phát biểu tại Hội thảo khoa học về tư vấn và điều trị nghiện thuốc lá. Ảnh: Bệnh viện

PGS.TS Vũ Văn Giáp - Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai nhấn mạnh: “Tư vấn và điều trị cai nghiện thuốc lá không chỉ là hoạt động y tế dự phòng mà còn là trách nhiệm nhân đạo, hướng tới mục tiêu bảo vệ sức khỏe người bệnh, cộng đồng và xây dựng môi trường không khói thuốc trong toàn hệ thống y tế.”

Bởi trong khói thuốc lá chứa hơn 7.000 chất hóa học, với 69 chất gây ung thư, là nguyên nhân dẫn đến ít nhất 25 nhóm bệnh, gồm 11 loại ung thư, các bệnh tim mạch, hô hấp mạn tính, rối loạn sinh sản... Ước tính, cứ hai người hút thuốc thì có một người tử vong sớm. Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng dù được quảng bá "ít hại" hơn, nhưng thực tế đang gây ra thách thức mới cho công tác cai nghiện và quản lý sử dụng.

Tuyến Trung ương đi trước - mở đường cho cả hệ thống y tế

Từ năm 2015 đến nay, với sự hỗ trợ của Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế), Bệnh viện Bạch Mai đã phát triển thành trung tâm tư vấn và điều trị cai nghiện thuốc lá tuyến cuối, đồng thời giữ vai trò hướng dẫn chuyên môn cho các cơ sở y tế tuyến tỉnh, huyện trên toàn quốc.

Bệnh viện đã xây dựng hệ thống Tổng đài tư vấn miễn phí 1800.6606, triển khai Phòng tư vấn trực tiếp trong bệnh viện, đồng thời tổ chức đào tạo, tập huấn cán bộ y tế ở 63 tỉnh, thành phố. Đặc biệt, mô hình tư vấn ngắn tại các khoa lâm sàng đã giúp hàng nghìn lượt bệnh nhân nội trú được tiếp cận dịch vụ tư vấn cai thuốc ngay trong quá trình điều trị bệnh nền liên quan đến thuốc lá. Bên cạnh Tổng đài tư vấn qua điện thoại, Phòng Tư vấn cai nghiện thuốc lá trực tiếp tại bệnh viện cũng tích cực hỗ trợ điều trị cho người có nhu cầu cai thuốc hoặc bệnh nhân đang điều trị nội trú có hút thuốc.

Cán bộ của Bệnh viện thực hiện hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá. Ảnh: Bệnh viện

Cùng với đó, đội ngũ cán bộ y tế thường xuyên thực hiện tư vấn ngắn cho hàng nghìn lượt bệnh nhân nghiện thuốc đến khám và điều trị.

Bệnh viện cũng đẩy mạnh tuyên truyền trực tiếp tại các khoa, phòng điều trị cho bệnh nhân và người nhà. Hoạt động truyền thông này được đánh giá là một nhiệm vụ quan trọng, góp phần nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá và khơi dậy ý thức cai nghiện trong cộng đồng.

Tính đến năm 2024 đã có gần 71.000 cuộc gọi được tư vấn qua tổng đài. Hơn 7.000 đối tượng được đưa vào chương trình hỗ trợ chủ động. Khoảng 1.200 người mỗi năm cai nghiện thuốc lá thành công nhờ sự hỗ trợ chuyên sâu từ bệnh viện.

Từ kinh nghiệm của Bạch Mai, mô hình tư vấn cai nghiện thuốc lá đang được mở rộng ra 10 bệnh viện lớn trên cả nước, trong đó có các cơ sở như Bệnh viện Nhân dân Gia Định với tổng đài 1800.1224. Một số nơi còn thí điểm tích hợp phòng tư vấn cai nghiện với phòng quản lý bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) - cách làm giúp kết nối trực tiếp điều trị bệnh lý và thay đổi hành vi hút thuốc.

Bệnh viện Bạch Mai thường xuyên tổ chức các hoạt động chia sẻ với bệnh nhân, người nhà bệnh nhân, với tinh thần lương y như từ mẫu. Ảnh: Thu Chinh

Kết quả điều tra hút thuốc lá trong người trưởng thành (trên 15 tuổi) PGATS cho thấy: Tỷ lệ người hút thuốc từng được cán bộ y tế tư vấn bỏ thuốc đã tăng mạnh từ 40,5% năm 2015 lên 90% năm 2023 - cho thấy tác động rõ rệt của các hoạt động tư vấn tại bệnh viện, đặc biệt là vai trò dẫn dắt của các đơn vị tuyến Trung ương như Bệnh viện Bạch Mai.

Dù đã có kết quả tích cực, nhưng công tác tư vấn, điều trị cai nghiện thuốc lá vẫn đối mặt nhiều thách thức: Dịch vụ chưa được triển khai đồng bộ ở hầu hết các cơ sở khám chữa bệnh. Thiếu nhân lực chuyên trách, thiếu mô hình tư vấn tích hợp lâu dài. Sự gia tăng của thuốc lá điện tử và các sản phẩm mới khiến đối tượng cai nghiện ngày càng đa dạng và phức tạp.

Trong khi đó, theo PGATS 2023, có tới 50,5% người hút thuốc có mong muốn bỏ thuốc - nghĩa là một nửa người hút đang chờ được hỗ trợ đúng cách.

ThS Phan Thị Hải - Phó Giám đốc Phụ trách Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá bày tỏ hy vọng Bệnh viện Bạch Mai tiếp tục tăng cường hiệu quả hoạt động của tư vấn và điều trị cai nghiện thuốc lá nói riêng và các hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá nói chung tại Bệnh viện.

Bệnh viện Bạch Mai tiếp tục đồng hành để chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ chuyên môn cho các cơ sở y tế trên toàn quốc để công tác tổ chức tư vấn và điều trị cai nghiện thuốc lá ngày càng được mở rộng và hiệu quả.

Thành công của chương trình tư vấn cai nghiện thuốc lá tại Bệnh viện Bạch Mai không chỉ thể hiện ở con số người bỏ thuốc, mà còn ở tác động thay đổi nhận thức cộng đồng, góp phần giảm chi phí y tế, giảm gánh nặng bệnh tật và tiến tới một xã hội lành mạnh, không khói thuốc.

Hành trình ấy đòi hỏi sự kiên trì, phối hợp đa ngành - và đặc biệt là sự dẫn dắt của những đơn vị tuyến đầu như Bệnh viện Bạch Mai. Bởi ở đó, mỗi cuộc gọi, mỗi cuộc trò chuyện tư vấn - dù ngắn ngủi - cũng là một cơ hội để giữ lại sự sống, đẩy lùi căn bệnh chết người mang tên thuốc lá.