Phòng chống tác hại của thuốc lá: Từ quy định đến xây dựng văn hóa không khói thuốc

Thưởng - phạt minh bạch trong xây dựng môi trường không khói thuốc

Theo đồng chí Đoàn Thịnh Trường - Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Hoài Đức - cơ sở tích cực thực hiện môi trường không khói thuốc: "Một trong những cách làm được đánh giá cao là thiết lập cơ chế thưởng - phạt công bằng, minh bạch. Đây không phải biện pháp hành chính khô cứng, mà là công cụ tạo động lực thay đổi hành vi".

Việc xây dựng môi trường không khói thuốc góp phần đảm bảo an toàn cho cán bộ, nhân viên y tế và người bệnh. Ảnh: BV Đa khoa Hoài Đức

Tại Bệnh viện Đa khoa Hoài Đức, đối với những nhân viên nỗ lực cai thuốc hoặc tích cực tham gia vào hoạt động tuyên truyền, Bệnh viện có thể khen thưởng bằng phần quà hoặc cộng điểm đánh giá hiệu quả công việc. Ngược lại, với những trường hợp cố tình vi phạm, cần có chế tài rõ ràng, từ nhắc nhở đến kỷ luật tùy mức độ. Khi quy định được áp dụng công bằng, viên chức, người lao động sẽ thấy rằng giữ gìn môi trường không khói thuốc không chỉ vì sức khỏe bản thân mà còn là trách nhiệm với tập thể.

Quan trọng hơn, việc áp dụng thưởng - phạt minh bạch còn góp phần hình thành văn hóa kỷ luật, đề cao tinh thần trách nhiệm và lan tỏa giá trị sống lành mạnh trong cộng đồng lao động.

Chuyển đổi tư duy: Từ áp đặt sang tự nguyện

Nếu như trước đây, nhiều người coi việc cấm hút thuốc đơn thuần là sự áp đặt, thì xu hướng hiện nay là chuyển đổi tư duy từ “bị buộc” sang “tự nguyện”. Đây chính là mục tiêu bền vững của công tác PCTHTL.

Theo Công đoàn Trường Đại học Văn hóa TP Hồ Chí Minh, để đạt được điều đó, công tác truyền thông cần được chuyển đổi số để tiếp cận đoàn viên, người lao động bằng cách trực tiếp hơn. Thay vì chỉ nói về ung thư phổi hay bệnh tim, hãy nhấn mạnh lợi ích khi bỏ thuốc: sức khỏe cải thiện, tiết kiệm chi phí, hơi thở thơm tho, hình ảnh đẹp trong mắt con cái. Khi cá nhân cảm thấy mình được trao quyền để lựa chọn vì lợi ích chính đáng, họ sẽ chủ động hơn trong việc từ bỏ thói quen có hại.

Nói không với thuốc lá là một trong những hành động cần thiết để xây dựng môi trường không khói thuốc. Ảnh minh họa

Một môi trường làm việc, học tập “không khói thuốc” chỉ thực sự bền vững khi xuất phát từ ý chí tự nguyện, thay vì sự cưỡng chế.

Cụ thể, công tác PCTHTL của Trường Đại học Văn hóa TP Hồ Chí Minh thu hút nhiều nhiều sáng kiến đồng bộ do đoàn viên, người lao động đóng góp.

Trước hết là xây dựng quy định về PCTHTL và truyền thông nâng cao nhận thức. Nhà trường đã ban hành quy định PCTHTL, tổ chức tuyên truyền về Luật PCTHTL, hưởng ứng Tuần lễ Quốc gia không khói thuốc (25.5 - 31.5) và Ngày Thế giới không thuốc lá (31.5). Các chương trình văn hóa, nghệ thuật, pano, áp phích… đã tạo hiệu ứng trực quan, sinh động. Đặc biệt, cán bộ, giảng viên được vận động trở thành những tấm gương không hút thuốc, góp phần lan tỏa chuẩn mực hành vi.

Thứ hai, thực hiện không gian “trường học không khói thuốc”. Nội dung PCTHTL được đưa vào kế hoạch hoạt động năm, thành tiêu chí đánh giá viên chức và sinh viên. Các bảng biểu cấm hút thuốc được đặt tại khuôn viên trường, kèm theo những clip chia sẻ về hành trình bỏ thuốc của giảng viên và sinh viên. Điều này không chỉ có tác dụng tuyên truyền mà còn mang giá trị khích lệ tinh thần.

Một hình thức xử phạt áp dụng tại một trường Đại học nhằm giúp cán bộ, nhân viên, học viên chấp hành Luật PCTHTL. Ảnh VLU

Thứ ba, gắn kết khen thưởng - xử lý vi phạm. Những cá nhân có thành tích xuất sắc trong PCTHTL được khen thưởng, ngược lại, người vi phạm sẽ bị xử lý. Sự công bằng này khiến quy định không mang tính hình thức, mà đi vào thực chất, xây dựng ý thức chung.

Thông qua mô hình này, nhà trường vừa thực hiện tốt quy định, vừa mềm dẻo trong cách làm, mục tiêu “trường học không khói thuốc” hoàn toàn khả thi.

Không chỉ trong trường học, các cơ quan, đơn vị cũng đang triển khai những mô hình PCTHTL hiệu quả như truyền thông một cách rõ ràng, dễ hiểu. Các văn bản pháp luật, nghiên cứu khoa học về tác hại của thuốc lá được phổ biến thường xuyên qua bảng tin, email, mạng nội bộ hay các buổi sinh hoạt. Hình ảnh, video, infographic sẽ giúp thông tin trở nên sinh động và dễ tiếp thu với đoàn viên, người lao động hơn.

Hình thức tuyên truyền đa dạng, sáng tạo. Những buổi nói chuyện chuyên đề với chuyên gia y tế, tọa đàm chia sẻ kinh nghiệm cai thuốc, các cuộc thi tìm hiểu, chiến dịch “Ngày không thuốc lá” hay xây dựng “điểm xanh” không khói thuốc… đều là cách thức thu hút sự quan tâm. Điều quan trọng là phải tổ chức định kỳ, tránh hình thức, để thực sự chạm đến nhận thức cá nhân.

Sự tham gia chủ động của cán bộ, nhân viên là yếu tố quyết định. Lãnh đạo cơ quan phải là người tiên phong không hút thuốc. Việc thành lập “đại sứ PCTHTL" - những cá nhân có ảnh hưởng tích cực - sẽ nhân rộng tác động của mô hình. Đồng thời, khuyến khích nhân viên đóng góp ý tưởng, tham gia tự nguyện vào các chương trình cai thuốc lá sẽ tạo sự đồng thuận, trách nhiệm chung. Bên cạnh đó, mỗi cơ sở đều có hình thức riêng nhằm hỗ trợ người muốn bỏ thuốc bằng tư vấn, tài liệu hoặc kết nối trung tâm cai thuốc lá chuyên nghiệp sẽ giúp công tác PCTHTL đi vào chiều sâu, đạt hiệu quả thực chất.

Trường Đại học Công nghệ TP. HCM tổ chức Hội thảo “Tác hại của thuốc lá và thuốc lá thế hệ mới đối với sức khoẻ của thanh thiếu niên”. Ảnh: NTCC.

Xây dựng văn hóa sống lành mạnh

Có thể thấy, một mô hình PCTHTL hiệu quả không chỉ dừng ở việc ban hành quy định, mà là quá trình xây dựng văn hóa không khói thuốc. Khi mỗi cá nhân tự giác, khi tập thể cùng chia sẻ giá trị sống lành mạnh, môi trường làm việc và học tập sẽ trở nên an toàn, trong lành, năng động.

Đây không chỉ là câu chuyện sức khỏe, mà còn là sự lựa chọn văn minh, hiện đại của một xã hội phát triển. Một đất nước mạnh khỏe trước hết phải là đất nước không bị thuốc lá tàn phá.

Từ doanh nghiệp đến trường học, từ cơ quan đến từng cá nhân, công tác PCTHTL cần sự đồng bộ và quyết tâm. Minh bạch trong thưởng - phạt, chuyển đổi tư duy từ áp đặt sang tự nguyện, xây dựng không gian không khói thuốc, tổ chức truyền thông đa dạng, và khuyến khích sự tham gia chủ động - tất cả hợp thành nền tảng để tạo nên một xã hội không khói thuốc.

Đây là hành trình lâu dài, nhưng mỗi bước đi nhỏ, mỗi sáng kiến thiết thực đều góp phần vào mục tiêu chung: bảo vệ sức khỏe cộng đồng, nâng cao chất lượng cuộc sống và xây dựng một môi trường văn minh, lành mạnh cho các thế hệ mai sau.

Không gian buồng, phòng bệnh viện không khói thuốc. Ảnh: BVĐKHĐ