Thảm họa nhiễm độc thủy ngân ở Nhật Bản, khởi nguồn của công ước quốc tế Minamata

Thành phố Minamata đầu thập niên 60 được coi là "vùng biển chết" sau thảm họa nhiễm độc thủy ngân - Ảnh: Mainichi/ VOV

Xuất hiện một loại "kỳ bệnh"

Vào năm 1956, một bé gái 5 tuổi sống ở Minamata phải nhập viện trong tình trạng không thể đi lại, nói năng, toàn thân co giật.

Hai ngày sau, em gái của em cũng gặp những triệu chứng tương tự và phải nhập viện. Tình trạng trở nên báo động khi ngày càng có thêm nhiều trẻ em nhập viện bởi bệnh dịch lạ gây tổn hại đến hệ thần kinh trung ương.

Ngày 1/5/1956 trở thành sự kiện khi Nhật Bản công bố phát hiện ra bệnh Minamata trên cơ thể của bệnh nhân với kết luận tổn thương do hệ thần kinh trung ương nhưng không rõ nguyên nhân.

Ngay sau đó, chính quyền thành phố Minamata đã thành lập một ủy ban điều tra căn bệnh lạ này.

Trong quá trình điều tra, họ phát hiện những con mèo hoảng loạn, lên cơn co giật rồi chết, còn xác cá chết hàng loạt trôi dạt vào bờ.

Đến năm 1959, một nhóm nhà khoa học công bố kết luận có sự liên quan giữa “bệnh lạ” ở Minamata với nước thải chứa thủy ngân từ nhà máy của Tập đoàn Chisso. Tuy nhiên, nghiên cứu đã bị tập đoàn này cùng chính quyền địa phương bác bỏ.

Mãi đến năm 1968, Bộ Y tế Nhật Bản mới tuyên bố kết luận nhiễm độc thủy ngân ở vịnh Minamata là do nhà máy của Tập đoàn Chisso xả thải. Ước tính, tổng cộng nhà máy hóa chất của tập đoàn này đã xả ra biển 400 tấn thủy ngân, trong đó, riêng giai đoạn từ năm 1956 đến 1968 là 150 tấn.

Một nạn nhân của căn bệnh thần kinh mang tên bệnh Minamata - Ảnh: VOV

Sự việc này đã được đưa lên tòa án Nhật Bản để xem xét với mục đích bảo vệ quyền lợi của hơn 2000 người đã thiệt mạng một cách ấm ức ngay cả khi chưa rõ nguyên nhân, và hơn 13000 người vẫn đang bị ảnh hưởng.

Chisso sau đó cũng đã chi hàng chục tỷ yên để bồi thường.

Công ước Minamata

Công ước Minamata về thủy ngân được thông qua tại một hội nghị do Liên hợp quốc bảo trợ diễn ra ở thành phố Minamata, Nhật Bản vào tháng 10/2013, hơn 50 năm sau khi hàng nghìn công dân của thành phố này bị nhiễm độc thủy ngân do hải sản địa phương bị nhiễm thủy ngân từ nước thải của nhà máy hóa chất.

Người bị nhiễm độc thủy ngân sẽ bị tổn thương hệ thần kinh, teo cơ, suy giảm thị lực, mất khả năng thính giác, nói khó khăn, trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến chứng tê liệt, hôn mê, thậm chí tử vong.

Nhật Bản đã chính thức công nhận bệnh Minamata – một căn bệnh thần kinh do nhiễm độc thủy ngân vào năm 1956. Đến nay, 128 nước đã tham gia ký kết Công ước Minamata về thủy ngân, trong đó có Việt Nam.

Tại Quyết định số 1811/QĐ-TTg ngày 04/10/2013, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã đồng ý Việt Nam ký kết Công ước Minamata về thủy ngân.

Công ước Minamata về thủy ngân là một thỏa thuận quốc tế nhằm ngăn chặn ô nhiễm thủy nhân gây tác hại đối với sức khỏe con người và môi trường, mở đường cho việc kiểm soát các hoạt động liên quan đến sản xuất, buôn bán xuyên biên giới, sử dụng và thải bỏ thủy ngân.

Xác định thủy ngân là “một hóa chất gây quan ngại toàn cầu” – với đặc tính lan truyền rộng trong không khí, tồn tại bền trong môi trường nhân sinh, khả năng tích tụ sinh học trong các hệ sinh thái và gây những tác động tiêu cực đáng kể đối với sức khỏe con người và môi trường – Công ước Minamata về thủy ngân ra đời nhằm giảm phát thải thủy ngân vào không khí, nguồn nước và đất, theo đó thiết lập những quy ước về lưu trữ và thải bỏ hóa chất này.

Công ước cũng đặt ra quy định về xuất khẩu thủy ngân và tiến tới đến năm 2020 cấm sản xuất cũng như xuất nhập khẩu các sản phẩm có chứa thủy ngân như nhiệt kế và pin.

Chưa có khuyến cáo khẩu trang thông thường có thể chống nhiễm độc thuỷ ngân

Công ty Rạng Đông dùng vật liệu gì để sản xuất bóng đèn?

Trận mưa “vàng” tối 29/8 có thể làm giảm nguy cơ độc hại từ vụ cháy công ty Rạng Đông