Tín dụng đen: Từ “pound thịt của Antonio” đến lãi suất cắt cổ 1.000%

Mai An: Antonio, cảm ơn ông đã tham gia buổi trò chuyện. Câu chuyện “ngân hàng cột điện” đã bị dẹp bỏ, tuy nhiên tình trạng cho vay nặng lãi đã tinh vi hơn khi chuyển hoạt động lên không gian mạng, hoặc các app; và số người lao động sập bẫy vẫn rất nhiều, gây ra những bi kịch đối với gia đình, với xã hội. Là người từng thấm đòn nặng lãi, ông có thể chia sẻ cảm xúc khi rơi vào tình trạng này?

Antonio: Cảm ơn cô Mai An. Kẻ cho vay cắt cổ, thậm chí đã có hẳn cả một từ kinh điển là Loan shark. Nhưng khi ký hợp đồng với Shylock, thật lòng mà nói, tôi không nghĩ đến hậu quả. Lúc đó, tôi chỉ muốn giúp đỡ bạn mình, Bassanio, theo cách tốt nhất có thể. Nhưng khi mọi chuyện trở nên tồi tệ, khi ngày trả nợ đến gần mà không có khả năng thanh toán, cảm giác của tôi là bất lực, là tuyệt vọng đến tột cùng.

Tôi cảm thấy như mình bị giam cầm trong một vòng xoáy mà không có lối thoát. Khi đó tôi mới giật mình nghĩ đến chữ shark, đến điều kiện trả nợ của Shylock. Nó không chỉ là sự tàn nhẫn, mà như thể bóc lột đến tận cùng. Tôi không chỉ mất mát về tài chính, mà còn bị thử thách về phẩm giá và niềm tin vào công lý. Đó là một cảm giác mà, tôi nghĩ, rất nhiều người lao động hiện nay khi rơi vào bẫy tín dụng đen cũng đang trải qua.

Mai An: Mức lãi suất tín dụng đen hiện nay không chỉ là vài chục hay vài trăm % mà có khi lên tới 1.000%. Antonio, ông thấy đúng không, khi nhiều người coi đây là mức lãi suất cắt cổ?

Antonio: Tôi hoàn toàn đồng ý. Cụm từ “cắt cổ” ở đây không chỉ là phép ẩn dụ, mà nó thực sự diễn tả sự tàn nhẫn từ những con số ấy.

Khi Shylock đòi một pound thịt của tôi, ông ta không chỉ muốn lấy tài sản, mà còn muốn lấy đi danh dự và mạng sống của tôi. Tín dụng đen ngày nay cũng vậy. Nó không chỉ lấy đi tiền bạc của người lao động, mà còn đẩy họ đến bờ vực tan vỡ gia đình, suy sụp tinh thần, thậm chí là mất mạng. Những con số khủng khiếp ấy là lưỡi dao treo trên cổ người vay, đe dọa họ từng ngày.

Mai An: Có một khảo sát cho thấy: Có đến 54,8% người lao động phải đi vay và 20,2% trong số đó buộc phải tìm đến tín dụng đen. Theo ông, vì sao lãi suất tới 3,4 con số, khủng khiếp như vậy mà họ vẫn đi vay?

Antonio: Điều này, theo tôi, bắt nguồn từ hai chữ: bức bách và bế tắc.

Những người lao động này thường không có lựa chọn nào khác. Trong hoàn cảnh khó khăn, khi họ cần tiền để chữa bệnh, đóng học phí cho con, hay thậm chí là lo bữa ăn hàng ngày, tín dụng đen trở thành “cánh cửa cuối cùng” mà họ buộc phải bước qua, dù biết rằng phía sau là vực thẳm.

Tôi cũng từng như vậy, khi quyết định vay từ Shylock, đó cũng là vì tôi không còn bất cứ một giải pháp nào khác. Những con tàu của tôi khi đó gặp rủi ro trên biển, và tôi không thể xoay sở tiền từ bất kỳ ai khác. Những người lao động hiện nay cũng vậy. Mai An, cô có hiểu về tình thế cấp bách cần tiền, khi trong tay chẳng có gì để thoả mãn điều kiện cho vay của các ngân hàng, khi không thể vay được ai khác.

Đó chính là thế mắc kẹt, trong sự bức bách và phải chấp nhận những điều kiện vay nặng lãi để đáp ứng nhu cầu cấp thiết.

Mai An: Theo ý của ông, có nghĩa chỉ có thể giải quyết triệt để tình trạng tín dụng đen nếu nhu cầu vay bức bách, cho những nhu cầu cấp thiết được thoả mãn từ các tổ chức tín dụng?

Antonio: Tôi tin chắc rằng, nếu các tổ chức tín dụng hợp pháp có thể cung cấp những khoản vay nhỏ với lãi suất hợp lý và điều kiện minh bạch, tín dụng đen sẽ không còn đất sống.

Nhìn từ góc độ của tôi, nếu lúc đó, Venice có một hệ thống tín dụng an toàn hơn, tôi đã không phải ký vào bản hợp đồng kinh khủng ấy. Đối với những người lao động hiện nay, nhu cầu vay của họ không phải lúc nào cũng lớn. Đôi khi chỉ là vài triệu đồng để giải quyết một vấn đề khẩn cấp. Nhưng nếu không thể tiếp cận nguồn vay hợp pháp, họ buộc phải vay từ tín dụng đen.

Đây là lý do tôi cho rằng, việc mở rộng mạng lưới tín dụng an toàn là chìa khóa để giải quyết triệt để tín dụng đen.

Mai An: Vậy còn về mặt luật pháp? Liệu những phiên tòa “thực thi công lý” như trong vở kịch có phải là giải pháp không? Có thể bảo vệ người lao động trước tín dụng đen?

Antonio: Phiên tòa trong Người lái buôn thành Venice là một ví dụ tuyệt vời về cách mà trí tuệ có thể chiến thắng sự bất công. Portia đã cứu tôi bằng cách vận dụng luật pháp một cách sáng tạo: cô ấy nói rằng Shylock có thể lấy một pound thịt, nhưng không được làm đổ máu. Kết quả, Shylock không thể thực hiện hợp đồng và tôi được giải thoát.

Nhưng thực tế không phải lúc nào cũng có một Portia để bảo vệ những người yếu thế. Vì vậy, luật pháp cần phải chủ động hơn. Thay vì chỉ trừng phạt những kẻ cho vay nặng lãi sau khi bi kịch đã xảy ra, luật pháp nên tập trung vào việc bảo vệ người lao động ngay từ đầu.

Ngoài ra, cần có những cơ chế giám sát chặt chẽ để ngăn chặn các tổ chức tín dụng đen núp bóng hợp pháp. Chỉ khi nào người dân được bảo vệ và có những lựa chọn thay thế an toàn, chúng ta mới có thể ngăn chặn tín dụng đen một cách hiệu quả.

Mai An: Câu hỏi cuối cùng, Antonio, với tư cách là người từng trải qua bi kịch vì vay nặng lãi, ông có lời khuyên nào cho những người đang rơi vào hoàn cảnh tương tự?

Antonio: Điều đầu tiên tôi muốn nói là: hãy giữ cho mình sự bình tĩnh. Tôi biết điều này khó khăn, nhất là khi bạn đang bị đẩy vào đường cùng. Nhưng trong những lúc như vậy, đừng đưa ra quyết định vội vàng, vì nó có thể dẫn đến hậu quả mà bạn không lường trước được.

Nếu bạn cần tiền, hãy tìm đến gia đình, bạn bè, hoặc các tổ chức xã hội để xin hỗ trợ trước. Có rất nhiều tổ chức phi lợi nhuận sẵn sàng giúp đỡ những người gặp khó khăn. Đừng im lặng hoặc giấu giếm, vì điều đó chỉ khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn.

Cuối cùng, nếu đã rơi vào vòng xoáy tín dụng đen, đừng ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp pháp lý. Trong vở kịch, tôi đã được giải thoát nhờ những người bạn và sự khéo léo của Portia. Ngoài đời, bạn cũng có thể tìm thấy những “Portia” của mình – đó là những luật sư, các nhóm cộng đồng, hay những người đồng cảm với hoàn cảnh của bạn.

Mai An: Cảm ơn Antonio rất nhiều vì những chia sẻ chân thành và sâu sắc.

Quý độc giả thân mến, tín dụng đen đã và đang để lại những hậu quả rất nặng nề. Từ câu chuyện của Antonio, chúng tôi hy vọng rằng những người đang gặp khó khăn có thể tìm thấy sự đồng cảm và hướng đi cho mình. Mai An hẹn gặp lại quý vị trong những buổi phỏng vấn tiếp theo!