Gặp “sứ giả tiếng Việt tại Pháp” giữa lòng Thủ đô

Trong lần trở về lần này, ngoài niềm vui nhận giải thưởng, chị còn có một mong muốn giản dị: Được sống trong bầu không khí Quốc khánh thiêng liêng bên gia đình và người thân.

TS. Hoàng Thị Hồng Hà trước giờ ghi hình Gala tiếng Việt thân thương trên sóng VTV.

Giữa lòng Thủ đô, trong buổi trò chuyện ngắn ngủi nhưng ấm áp, hình ảnh chị hiện lên thật đặc biệt: Một người phụ nữ nhỏ nhắn, giọng nói trầm nhưng dứt khoát, ánh mắt sáng và nụ cười chân thành, mang theo cả hơi thở của hai không gian - một bên là Paris hoa lệ, một bên là Hà Nội thân thương.

Đằng sau vóc dáng mảnh mai ấy là cả một hành trình dài miệt mài với sách vở, với lớp học tiếng Việt cho trẻ em kiều bào, với những triển lãm và hội thảo văn hóa. Người phụ nữ ấy không chỉ làm công việc nghiên cứu, mà còn lặng lẽ giữ lửa, vun đắp để tiếng Việt và văn hóa Việt Nam không bao giờ phai mờ trong tâm trí những người con xa xứ.

Chị bảo, tiếng Việt và văn hóa Việt chính là tài sản tinh thần vô giá của dân tộc. Với chị, việc được trao tặng danh hiệu “Sứ giả tiếng Việt” giống như một lời khẳng định rằng những nỗ lực bền bỉ trong nhiều năm qua đã được đón nhận. Nhưng hơn cả niềm tự hào, đó còn là một trách nhiệm lớn. “Tôi hiểu rằng mình cần tiếp tục bền bỉ hơn nữa, vì tiếng Việt chính là sợi dây tinh thần nối người Việt ở khắp nơi với quê hương”, chị nói, ánh mắt ánh lên sự kiên định.

Xuất thân từ ngành Dân tộc học, vốn quen thuộc với công việc nghiên cứu và bảo tồn văn hóa tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, nhưng con đường đưa chị gắn bó với tiếng Việt ở xứ người lại bắt nguồn từ một động lực sâu xa hơn: Tình yêu quê hương. Những năm tháng học tập và làm việc tại Pháp đã khiến chị nhận ra một điều day dứt: Nhiều em nhỏ gốc Việt sinh ra và lớn lên nơi đất khách không thể nói tiếng mẹ đẻ. Khoảng cách ấy dần dà không chỉ là rào cản ngôn ngữ mà còn là khoảng cách tinh thần, làm nhạt phai sự gắn bó trong gia đình và xa dần ký ức nguồn cội.

Từ đó, chị bắt đầu dấn thân nhiều hơn vào các hoạt động cộng đồng, tham gia các hội đoàn như AVSE, UGVF, Cánh Diều và nay là Chủ tịch Hội Tinh hoa Việt Nam. Mỗi tổ chức mang một thế mạnh riêng: nghiên cứu, trình diễn, kết nối cộng đồng, và chị đã góp nhặt từng mảnh ghép ấy để tạo thành một bức tranh chung về sự hiện diện sinh động của văn hóa Việt trên đất Pháp.

Trong hành trình ấy, chị cùng nghệ sĩ Nhiếp ảnh người Pháp Dominique de Miscault ra mắt cuốn sách ảnh song ngữ “Việt Nam - Hành trình ký ức” và đã có cuộc ra mắt ý nghĩa vào sáng 19/8, tại Hà Nội. Cuốn sách là một lát cắt ký ức bằng hình ảnh, đưa những câu chuyện về đất nước hình chữ S đến với công chúng quốc tế bằng ngôn ngữ của nghệ thuật. Bên cạnh đó, chị tham gia phục dựng nghi lễ Then, tổ chức hội thảo về tín ngưỡng Trần Hưng Đạo, giới thiệu nhạc cụ dân tộc, hỗ trợ giáo viên kiều bào trong việc dạy tiếng Việt. Những công việc ấy, thoạt nhìn có vẻ rời rạc và nhỏ bé, nhưng khi kết nối lại, chúng tạo thành một mạch chảy âm thầm và bền bỉ, nuôi dưỡng sức sống cho văn hóa và ngôn ngữ Việt trong cộng đồng người xa quê.

Khi được hỏi về những kỷ niệm khó quên, chị nhắc đến những buổi dạy tiếng Việt cho người nước ngoài, khi họ chăm chú đánh vần từng chữ, lắng nghe từng âm điệu, đôi mắt lấp lánh sự say mê. Cũng có khi đó là khoảnh khắc người Pháp hay Việt kiều đứng trước một bức ảnh về miền núi quê hương, say sưa hỏi han về hát Then, về khèn, về những điệu dân ca đằm thắm. Chính những lúc ấy, chị cảm nhận rõ ràng văn hóa Việt có sức hấp dẫn tự nhiên và tiếng Việt chính là chiếc chìa khóa mở ra cánh cửa ấy cho bạn bè quốc tế.

TS. Hoàng Thị Hồng Hà (thứ 3 từ trái sang) trong buổi ra mắt sách “Việt Nam - Hành trình ký ức” sáng 19/8, tại Hà Nội

Dĩ nhiên, hành trình ấy không thiếu gian nan. Khó khăn lớn nhất, theo chị, vẫn là nguồn lực. Để in một cuốn sách ảnh, tổ chức một hội thảo hay thậm chí đơn giản là mua sách dạy tiếng Việt cho trẻ em kiều bào đều cần đến kinh phí - một điều không phải lúc nào cũng dễ dàng có được. Nhiều phụ huynh mong muốn cho con học tiếng Việt nhưng lại thiếu giáo trình, thiếu người hướng dẫn. Bên cạnh đó là quỹ thời gian vô cùng hạn hẹp. Giữa công việc nghiên cứu, tổ chức sự kiện và những hoạt động cộng đồng, chị không ít lần phải làm việc đến tận khuya. Thế nhưng, chị bảo, chính niềm tin vào giá trị lâu dài của công việc, niềm tin rằng những hạt mầm mình gieo hôm nay sẽ nảy nở thành tình yêu và niềm tự hào trong thế hệ trẻ, đã giúp chị không nản lòng.

Nói về kế hoạch trong thời gian tới, chị ấp ủ ba hướng đi lớn. Trước hết là phát triển tài liệu song ngữ Việt - Pháp dành cho trẻ em kiều bào, lồng ghép cả ngôn ngữ và văn hóa để gia đình có thể sử dụng trong sinh hoạt hằng ngày. Song song, chị tiếp tục khai thác các chủ đề nghiên cứu ít được biết đến như văn hóa nhà Mạc, tín ngưỡng dân gian, các cộng đồng di cư, đồng thời tối ưu bản thảo luận án Tiến sĩ để xuất bản tại Pháp. Và cuối cùng, chị muốn tổ chức các trại hè, workshop và sự kiện giao lưu cho thanh thiếu niên, nơi các em không chỉ học tiếng Việt mà còn có cơ hội sống chậm, kết nối với nghệ thuật và môi trường, để tự hào về bản sắc của mình.

Trong suốt cuộc trò chuyện, chị luôn trở đi trở lại một thông điệp: “Giữ tiếng Việt là giữ hồn dân tộc”. Với chị, ngôn ngữ không chỉ đơn thuần để giao tiếp, mà còn là ký ức, là nhịp cầu tinh thần gắn kết các thế hệ và cộng đồng. Ở Pháp, chị từng chứng kiến những gia đình kiên trì dạy con tiếng mẹ đẻ, để rồi một ngày thấy các em có thể đọc thơ, hát dân ca bằng tiếng Việt, trong ánh mắt cha mẹ ánh lên niềm xúc động. Những khoảnh khắc ấy khiến mọi nỗ lực của chị trở nên ý nghĩa hơn bao giờ hết.

Tiếng Việt cất lên ở Paris, ở Sydney hay bất cứ đâu, dẫu xa ngàn dặm, vẫn khiến quê hương như gần gũi hơn. Và khi cộng đồng người Việt ở khắp năm châu giữ được tiếng Việt, thì dù ở nơi nào, họ vẫn là những người con mang trong mình dòng máu Việt Nam. Hành trình của Tiến sĩ Hoàng Thị Hồng Hà - “Sứ giả tiếng Việt” nơi đất khách - chính là minh chứng cho điều đó: Rằng chỉ cần có niềm tin và tình yêu bền bỉ, tiếng Việt và văn hóa Việt sẽ mãi trường tồn, vượt qua mọi khoảng cách địa lý để hiện diện trong trái tim mỗi người con xa xứ.