Những giá trị lý luận về phong trào cách mạng và Đảng Cộng sản ở Việt Nam của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh

Bên cạnh đó, phong trào công nhân và phong trào yêu nước đầu thế kỷ XX đã tác động sâu sắc đến tư tưởng Nguyễn Đức Cảnh, hun đúc lòng thương dân và khát vọng giải phóng dân tộc khỏi ách đô hộ thực dân Pháp.

Kiên quyết đi theo con đường cách mạng vô sản của dân tộc, phong trào yêu nước Việt Nam đầu thế kỷ XX cùng với thực tiễn hoạt động của phong trào công nhân là những cơ sở hết sức quan trọng để Nguyễn Đức Cảnh trở thành nhà lý luận của Đảng và của giai cấp công nhân Việt Nam.

Giác ngộ về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, đây là bước chuyển biến có tính chất quyết định trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Nguyễn Đức Cảnh. Tháng 9/1927, Nguyễn Đức Cảnh cùng một người bạn của mình là Lý Hồng Nhật thay mặt Nam Đồng Thư xã¹ đi Quảng Châu để liên lạc với Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên và cũng để gặp lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc – người mà Nguyễn Đức Cảnh rất ngưỡng mộ thông qua những bài viết đăng trên báo “Người cùng khổ” mà anh đã được đọc.

Khuôn viên khu tưởng niệm đồng chí Nguyễn Đức Cảnh - Ảnh: Minh Khôi

Nhưng rất tiếc, khi đến Quảng Châu, Nguyễn Đức Cảnh không gặp được Nguyễn Ái Quốc, vì Người đã rời Quảng Châu đi Liên Xô. Nguyễn Đức Cảnh đã tham gia các lớp học do Tổng bộ Việt Nam Cách mạng đồng chí hội tổ chức, được huấn luyện chính trị. Trong quá trình học tập và nhất là sau khi đọc cuốn sách "Đường Kách mệnh" của Nguyễn Ái Quốc, Nguyễn Đức Cảnh đã nhận thức được sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân và thấy rõ, muốn đưa sự nghiệp cách mạng đến thành công phải lấy lực lượng công, nông làm nòng cốt, do giai cấp công nhân lãnh đạo thông qua đội tiền phong của nó là Đảng Cộng sản.

Trong quá trình học tập, Nguyễn Đức Cảnh rất chú ý nghiên cứu về tổ chức Công hội. Anh đặc biệt chú ý nghiên cứu kỹ về phương pháp tổ chức Công hội do Nguyễn Ái Quốc đề cập trong tác phẩm "Đường Kách mệnh". Người chỉ rõ, tổ chức Công hội là một tổ chức của giai cấp công nhân nên trước hết nó phải tổ chức đội ngũ thợ thuyền lại. Chỉ có thống nhất lại mới tạo nên sức mạnh của giai cấp. Vấn đề mà Nguyễn Ái Quốc rút ra qua thực tiễn đấu tranh của giai cấp công nhân, phản ánh trong tác phẩm "Đường Kách mệnh" được Nguyễn Đức Cảnh tiếp thu đó là, sự đoàn kết thống nhất của giai cấp công nhân, cùng nhau đấu tranh chống áp bức, bóc lột, bất công. Vì vậy, để bảo đảm thắng lợi trong quá trình đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân, Công hội phải được tổ chức chặt chẽ theo nguyên tắc “dân chủ tập trung”. Trong hoàn cảnh hoạt động tuyệt đối giữ bí mật, phải hết sức cảnh giác, không để cho kẻ địch chui vào tổ chức để phá hoại từ bên trong.

Thông qua hoạt động và nghiên cứu tác phẩm “Đường Kách mệnh”, Nguyễn Đức Cảnh đã nhận thức được mối quan hệ giữa Đảng Cộng sản và Công hội. Công hội đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Cũng thông qua các hoạt động và đọc tác phẩm "Đường Kách mệnh", Nguyễn Đức Cảnh đã nhận thức được mối quan hệ giữa phong trào công nhân và phong trào công nhân quốc tế. Được soi sáng bởi những lý luận cách mạng, trong đó có lý luận cách mạng XHCN, Nguyễn Đức Cảnh gia nhập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên - tổ chức đầu tiên ở Việt Nam có xu hướng XHCN. Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã tích cực tuyên truyền vận động cách mạng XHCN, chuẩn bị về chính trị, tư tưởng, tổ chức cho sự ra đời của một chính đảng ở Việt Nam.

Những năm đầu hoạt động cách mạng, Nguyễn Đức Cảnh chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa Tam dân. Về sau, được giác ngộ, chịu ảnh hưởng của CNXH khoa học, Nguyễn Đức Cảnh đã nhận ra sự hạn chế của Việt Nam Quốc dân Đảng nên đã tuyên bố không tham gia Việt Nam Quốc dân Đảng, không theo chủ nghĩa Tam dân, mà gia nhập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, theo chủ nghĩa Mác - Lênin. Trong thời gian hoạt động ở Hải Phòng, Nguyễn Đức Cảnh đã nhận thấy một thực tế là công nhân miền Duyên hải đấu tranh kiên cường, hoạt động hàng hải; song trình độ lý luận của họ còn hạn chế, trình độ học vấn thấp, nhiều người chưa biết chữ.

Địa điểm mở lớp huấn luyện đào tạo cán bộ cách mạng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh năm 1928

Nguyễn Đức Cảnh đã bàn với Tỉnh bộ thanh niên Hải Phòng mở những lớp huấn luyện chính trị và những lớp bồi dưỡng về văn hóa để nâng cao trình độ chính trị, văn hóa cho công nhân. Nguyễn Đức Cảnh đã viết nhiều bài, soạn thảo tài liệu học tập đăng trên các báo: Cờ đỏ, Tin tức, Đồng lòng tranh đấu xuất bản ở Hải Phòng để tuyên truyền trong công nhân và nhân dân lao động ở Hải Phòng hồi đó.

Trước sự phát triển của phong trào công nhân và phong trào yêu nước khi chủ nghĩa Mác - Lênin truyền bá vào Việt Nam, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên không còn đủ sức lãnh đạo phong trào, Nguyễn Đức Cảnh cùng các đồng chí của mình có ý định thành lập một chính đảng của giai cấp công nhân Việt Nam. Nguyễn Đức Cảnh rất tích cực trong việc vận động thành lập chi bộ Cộng sản đầu tiên ở trong nước và lo việc phát triển trong công nhân. Anh rất chú ý trong việc tổng kết phong trào công nhân, khẳng định sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam; khẳng định sự lãnh đạo của Đảng đối với giai cấp công nhân Việt Nam. Đảng lãnh đạo công nhân đấu tranh đòi chủ yếu sách của công nhân như tăng lương, giảm giờ làm việc, trả tiền công cho nữ công nhân cũng bậc, ốm đau phải được chữa trị, được trả lương hưu khi hết tuổi lao động và bắt chủ nhà máy phải thừa nhận tổ chức Công hội.

Nguyễn Đức Cảnh nghiên cứu về phong trào cách mạng của giai cấp công nhân và về Công đoàn Việt Nam khá sâu sắc. Điều đó được thể hiện trong các báo cáo tổng kết, trong các bài viết, và đặc biệt được thể hiện trong tác phẩm “Công nhân vận động” của đồng chí. Những công trình nghiên cứu của Nguyễn Đức Cảnh đã đưa đồng chí trở thành một nhà lý luận xuất sắc của Đảng Cộng sản Việt Nam và giai cấp công nhân Việt Nam.

Những giá trị lý luận về phong trào cách mạng và Đảng Cộng sản Việt Nam của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được thể hiện chủ yếu trên những vấn đề sau đây:

Thứ nhất, Nguyễn Đức Cảnh đã sớm thấy rõ tầm quan trọng của công tác vận động quần chúng trong quá trình cách mạng.

Được sự soi sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin và tác phẩm "Đường Kách mệnh" của Nguyễn Ái Quốc, trong đó có công tác vận động công nhân, Nguyễn Đức Cảnh đã nêu rõ mục đích của Đảng Cộng sản là làm cách mạng dân tộc và dân chủ, phá bỏ mọi chế độ áp bức bất công, xây dựng một chế độ mới tốt đẹp - chế độ XHCN.

Một cảnh khai thác than ở Hòn Gai trong thập niên 20 thế kỷ trước. Nguồn: Flick/Mạnh Hải - Báo Quảng Ninh

Để làm được cách mạng đó và đưa sự nghiệp cách mạng ấy đi đến thắng lợi phải có lực lượng cách mạng rộng lớn của các giai cấp, tầng lớp trong xã hội, trong đó, giai cấp công nhân đóng vai trò tiên phong, nòng cốt. Sự nghiệp cách mạng vĩ đại đó chỉ có nhân dân và giai cấp công nhân dưới sự lãnh đạo của Đảng và giai cấp công nhân mới làm được. Vì nhân dân và giai cấp công nhân mới có đủ khả năng phá bỏ chế độ cũ, xây dựng xã hội mới. Do đó, công cuộc vận động công nhân là nhiệm vụ của Đảng Cộng sản - đội tiền phong của giai cấp công nhân. Muốn đưa sự nghiệp cách mạng đến thắng lợi, trước hết, Đảng phải tuyên truyền giác ngộ giai cấp công nhân, làm cho tuyệt đại đa số công nhân theo Đảng. Vì thế, Đảng phải ra sức tuyên truyền, vận động, giác ngộ công nhân.

Thứ hai, Nguyễn Đức Cảnh đã nhận thức được thực chất của cách mạng tư sản dân quyền.

Nguyễn Đức Cảnh đã tuyên truyền giác ngộ công nhân thấy rõ vì sao phải tiến hành cách mạng tư sản dân quyền. Vì giai cấp tư sản bóc lột và giai cấp tư sản bản xứ bắt đầu phát triển ở Đông Dương, quyền lợi của họ gắn liền với quyền lợi của chủ nghĩa đế quốc và bản chất của họ là bản chất bóc lột. Giai cấp công nhân Đông Dương cũng bắt đầu phát triển. Họ phải chịu hai tầng áp bức, bóc lột: đế quốc Pháp và tư sản bản xứ.

Sự áp bức bóc lột ấy đặt ra cho Đảng Cộng sản Đông Dương và giai cấp công nhân Đông Dương phải tiến hành ngay cách mạng tư sản dân quyền. Quyền lãnh đạo cuộc cách mạng đó phải thuộc về giai cấp công nhân Đông Dương. Muốn đưa giai cấp công nhân Đông Dương lên vị trí giai cấp lãnh đạo cách mạng, Đảng phải tuyên truyền, vận động công nhân. Đây là cuộc vận động rất quan trọng cho cuộc cách mạng Đông Dương.

Cảng Hải Phòng - nơi đồng chí Nguyễn Đức Cảnh hoạt động và lãnh đạo phong trào công nhân trong thời gian 1929-1930

Thứ ba, Nguyễn Đức Cảnh thấy rõ, các thành phố lớn ở Đông Dương là trung tâm đàn áp về chính trị và về kinh tế của chủ nghĩa đế quốc Pháp.

Muốn phá vỡ trung tâm đàn áp đó, Đảng phải đưa vào giai cấp công nhân, phải xây dựng lực lượng cách mạng ở thành phố. Để xây dựng lực lượng cách mạng ở thành phố, Đảng phải vận động công nhân.

Thứ tư, Nguyễn Đức Cảnh khẳng định rằng, qua đấu tranh cách mạng, giai cấp công nhânĐông Dương đã giữ được vai trò tiên phong cách mạng.

Ở Việt Nam, từ năm 1925 đến năm 1929, giai cấp công nhân có đấu hiệu đoàn kết đấu tranh, không chỉ đòi quyền lợi về kinh tế, mà còn đòi quyền lợi về chính trị. Sự vươn lên của giai cấp công nhân Đông Dương là một bằng chứng nói lên rằng, giai cấp công nhân Đông Dương có đủ khả năng lãnh đạo cách mạng. Nhưng, muốn hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình, giai cấp công nhân nhất thiết phải có Đảng Cộng sản làm đội tiền phong, bộ tham mưu trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa đế quốc.

Thứ năm, Nguyễn Đức Cảnh đã lý giải khá sâu sắc vấn đề tính chất giai cấp công nhân của Đảng.

Trong công tác tuyên truyền, vận động công nhân, Nguyễn Đức Cảnh đã phân tích, lý giải cho giai cấp công nhân thấy Đảng không coi thành phần xã hội xuất thân của đảng viên là yếu tố duy nhất hoặc yếu tố chủ yếu quyết định tính chất giai cấp công nhân của Đảng, có ảnh hưởng đến sức chiến đấu, đến sự trong sạch về tư tưởng và vững mạnh về tổ chức của Đảng. Yếu tố quyết định tính chất giai cấp công nhân của Đảng chính là cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và thực tiễn cách mạng Việt Nam. Do vậy, vấn đề đặt ra là phải tuyên truyền chính trị cách mạng, giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin trong Đảng và trong giai cấp công nhân.

Thứ sáu, Nguyễn Đức Cảnh đã nêu ra và làm rõ vấn đề giai cấp công nhân Đông Dương phải liên kết với giai cấp công nhân trên thế giới để cùng nhau chống kẻ thù là chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa tư bản.

Tượng đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được trưng bày trang trọng tại Bảo tàng Báo chí Việt Nam.

Nguyễn Đức Cảnh dự báo nguy cơ chiến tranh thế giới thứ hai sắp nổ ra do hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế trong các nước tư bản chủ nghĩa ảnh hưởng đến cách mạng thế giới, đến quan hệ giữa cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới. Vì vậy, vấn đề đặt ra là, giai cấp công nhân Đông Dương phải có mối liên kết với giai cấp công nhân thế giới để cùng nhau chống kẻ thù chung là chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa tư bản.

Tại Đại hội thành lập Tổng Công hội Đỏ Bắc Kỳ năm 1929, Nguyễn Đức Cảnh nói: “Chúng ta đoàn kết với nhau và đấu tranh kịch liệt vì chúng ta khổ lắm rồi, không chịu nổi nữa. Công việc của chúng ta tuy vậy còn là lúc phôi thai. Đường đi của chúng ta còn dài, cho nên trách nhiệm của Đại hội này là rất to tát, mong rằng các anh em hết sức bàn bạc để công việc chóng tiến nhanh” ².

Trong hoàn cảnh hoạt động bí mật, bị mật thám Pháp truy lùng gắt gao và trong điều kiện thiếu thông tin, tài liệu, song Nguyễn Đức Cảnh đã vượt lên khó khăn, viết được nhiều tài liệu, bài viết có giá trị về giai cấp công nhân, đặc biệt là tác phẩm “Công nhân vận động”. Qua những công trình và bài viết để lại cũng như thực tiễn hoạt động vận động công nhân của mình, Nguyễn Đức Cảnh đã trở thành một nhà lý luận xuất sắc của Đảng và giai cấp công nhânViệt Nam.

* Bài viết được đăng trên Tạp chí Lao động và Công đoàn, số 635+636 (Tết Mậu Tuất 2018)

Chú thích:

1. Một tổ chức tiền bộ - tiền thân của Việt Nam Quốc dân Đảng do Nguyễn Thái Học, Phạm Tuấn Tài, Nguyễn Khắc Nhu... tổ chức.

2. Báo Lao động, cơ quan của Tổng Công hội Đỏ Bắc Kỳ số 1, ngày 14/8/1929.