Đội lốt thực tập, trục lợi sức lao động học sinh

“Cái gì sai chúng tôi sẽ nghiên cứu và sẽ khắc phục”, ông Hứa Xuân Hương – Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nghề Bỉm Sơn (Thanh Hóa) nói với PV sau khi loạt phóng sự điều tra "Vụ học sinh bị làm công nhân" được đăng tải trên Tạp chí điện tử Lao động và Công đoàn về việc học sinh của ông đi thực tập song bị yêu cầu làm công nhân thời vụ.

Ông Hương và một cán bộ (Trưởng khoa Giáo dục nghề nghiệp) Trường Trung cấp Nghề Bỉm Sơn vừa bị kỷ luật khiển trách vì đã vi phạm, khuyết điểm trong việc đưa học sinh đi thực hành, thực tập không đúng quy định gây mất uy tín của nhà trường.

Trở lại hồi tháng 8/2023, khi loạt bài được đăng trên Tạp chí điện tử Lao động và Công đoàn (laodongcongdoan.vn), ông Hương thừa nhận trường sai sót khi ký hợp đồng đưa học sinh đi thực tập với một công ty cung ứng lao động, để rồi các cháu 16, 17 tuổi "bị bán" qua nhiều công ty cung ứng; bị yêu cầu khai khống tuổi và buộc phải giấu “thân phận” thực tập sinh để vào làm công nhân thời vụ tại các nhà máy sản xuất linh kiện điện tử, dù ngành học chẳng hề liên quan.

Một học sinh Trường Trung cấp Nghề Bỉm Sơn phải bỏ kỳ thực tập vì bị yêu cầu đi làm ca đêm - Ảnh: Minh Khôi

Hệ lụy là các cháu đang “tuổi ăn, tuổi lớn” phải làm 9-10 tiếng mỗi ngày, 45-50 tiếng mỗi tuần và làm đêm triền miên như... người lớn. Nhiều cháu bị ốm, cơ thể đau nhức, mệt mỏi, buộc phải xin dừng lại, gọi bố mẹ ra đón về.

Không riêng ông Hương, mà ông Hoàng Ngọc Trung - Phó Giám đốc Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Thanh Hoá cũng khẳng định nhà trường đã sai từ khi đặt bút ký hợp đồng đưa học sinh đi thực tập với một công ty chẳng hề có nhà xưởng, kéo theo nhiều cái sai sau đó, đã được chỉ ra trong loạt phóng sự điều tra của chúng tôi.

Vụ việc được phanh phui trên Tạp chí điện tử Lao động và Công đoàn bắt nguồn từ lá đơn viết vội của nhóm phụ huynh khi họ vượt hàng trăm cây số từ Thanh Hóa ra Thái Nguyên đón con em về quê. Chúng tôi đã tiếp cận điều tra, thu thập bằng chứng và phơi bày toàn bộ sự thật về cái gọi là “kỳ thực tập” này.

Loạt phóng sự thu hút hàng triệu lượt xem trên Tạp chí cũng như các mạng xã hội của Tạp chí, dư luận cả nước xôn xao, các cơ quan chức năng rốt ráo vào cuộc, từ Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (Bộ LĐ-TB&XH), UBND tỉnh Thanh Hoá, đến các sở, ngành địa phương (Thanh Hoá, Thái Nguyên)…

Nhiều người đặt câu hỏi, rằng nếu sự thật trên không được phơi bày, thì các cháu học sinh sẽ bị cưỡng bức lao động, bị trục lợi sức lao động đến bao giờ? Đây có phải là sự việc mới? Có phải do sơ suất của nhà trường?

Học sinh thực tập được đưa vào các nhà máy làm công nhân thời vụ - Ảnh: NVCC

Câu hỏi đầu tiên, có thể trả lời chắc chắn rằng các cháu sẽ tiếp tục bị lợi dụng, bị ép khai khống tuổi để đưa vào các nhà máy cho đến hết kỳ thực tập. Bởi lẽ, ngay khi Phòng An ninh chính trị nội bộ (PA03), Công an tỉnh Thái Nguyên về ký túc xá các cháu học sinh ở nhằm thu thập thông tin thì sáng sớm hôm sau các cháu học sinh nhanh chóng được đưa xuống Bắc Giang làm việc.

Rõ ràng, công ty cung ứng mà nhà trường hợp tác đã cố “tận thu” sức lao động của các cháu cho đến ngày cuối cùng, trước khi lãnh đạo nhà trường ra tận nơi đón các cháu về Thanh Hoá (do yêu cầu của Thị uỷ Bỉm Sơn và Sở LĐ-TB&XH tỉnh Thanh Hoá).

Nền tảng Google và hàng nghìn độc giả đã giải đáp cho câu hỏi thứ hai, rằng đây là vụ việc không mới. Nó đã xảy ra ở nhiều trường nghề, từ hệ trung cấp đến cao đẳng, qua nhiều năm tại nhiều địa phương.

Các cháu học một ngành nhưng được bố trí đi thực tập một công việc… chẳng liên quan, đơn cử như vụ việc vừa qua: học ngành May và Thiết kế thời trang lại đi làm công nhân lắp ráp linh kiện điện tử (!).

Đến nỗi, ông Đỗ Văn Giang – Phó Vụ trưởng, Phụ trách Vụ Đào tạo chính quy, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, Bộ LĐ-TB&XH phải giật mình, nhún vai: “Quá liều! Nếu như vậy thì trách nhiệm chắc chắn thuộc về nhà trường và doanh nghiệp tiếp nhận”.

Tệ hơn, như đã nói ở trên, các cháu bị yêu cầu “giấu thân phận” học sinh thực tập để buộc phải làm việc năng suất hơn (tăng ca, làm đêm…), và đối tượng thu lời là công ty cung ứng - đối tác của nhà trường.

Sau khi vụ việc được đăng tải trên Tạp chí điện tử Lao động và Công đoàn, có ít nhất 2 doanh nghiệp FDI chuyên sản xuất linh kiện điện tử ở Thái Nguyên đã chấm dứt hợp tác và thanh lý hợp đồng thuê lại lao động đối với một công ty cung ứng – sau khi phát hiện hàng chục lao động thời vụ mà công ty này giới thiệu là học sinh của Trường Trung cấp Nghề Bỉm Sơn.

Họ thẳng thắn nhận trách nhiệm, thừa nhận sai sót vì chưa kiểm tra đầy đủ thông tin người lao động, đồng thời cam kết sau vụ việc này sẽ hoàn thiện quy trình tuyển dụng, đào tạo lại nhân viên tuyển dụng; phối hợp với cơ quan chuyên môn tăng cường quản lý các đơn vị cung ứng lao động, đảm bảo tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam.

Hành động trên cho thấy sự quyết liệt sửa sai, và nói không với những hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực lao động. Đó là điều nên làm và cần thiết phải làm nếu muốn doanh nghiệp phát triển, được đối tác tin cậy, hợp tác. Hơn ai hết, các doanh nghiệp sản xuất hiểu rằng, những hành vi lách luật, gian dối đều phải trả một cái giá rất đắt.

Thiệt hại về uy tín là vô cùng lớn đối với các doanh nghiệp liên quan đến vụ việc này. Những sai phạm của các bên liên quan rồi cũng sẽ được cơ quan chức năng chỉ rõ sau quá trình xác minh, điều tra, cùng với đó là hình thức xử lý. Nhưng, làm thế nào để tình trạng này không tiếp tục xảy ra?

Luật Giáo dục nghề nghiệp năm 2014 quy định rất cụ thể: Cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập, tư thục có nhiệm vụ và quyền hạn tổ chức cho người học học tập, thực hành và thực tập tại doanh nghiệp thông qua hợp đồng với doanh nghiệp. Và ở chiều ngược lại, trách nhiệm của doanh nghiệp trong hoạt động giáo dục nghề nghiệp là: Tham gia xây dựng chương trình, giáo trình đào tạo; tổ chức giảng dạy, hướng dẫn thực tập, đánh giá kết quả học tập của người học tại cơ sở hoạt động giáo dục nghề nghiệp; tiếp nhận người học, nhà giáo đến tham quan, thực hành, thực tập nâng cao kỹ năng nghề thông qua hợp đồng với cơ sở hoạt động giáo dục nghề nghiệp; trả tiền lương, tiền công cho người học, nhà giáo trực tiếp hoặc tham gia lao động làm ra sản phẩm hợp quy cách trong thời gian đào tạo, thực hành, thực tập tại doanh nghiệp theo mức do các bên thỏa thuận.

Có thể nói, Nhà nước đã quy định rõ về sự cần thiết và trách nhiệm của các tổ chức từ nhà trường đến doanh nghiệp trong việc tạo cho học sinh, sinh viên học nghề có môi trường thực hành khi học nghề. Song, để doanh nghiệp ký hợp đồng tiếp nhận người học đến tham quan, thực hành, thực tập thông qua hợp đồng với cơ sở giáo dục nghề thì trước hết doanh nghiệp đó phải có ngành nghề hoạt động sản xuất, kinh doanh được cấp phép phù hợp với ngành nghề mà người học đang được đào tạo.

Nội dung hợp đồng phải phù hợp với quy định pháp luật và phản ánh đúng nội dung phần công việc các bên. Việc giao kết hợp đồng phải đảm bảo tính trung thực, không nhằm che đậy hành vi lợi dụng hình thức cho học sinh đi thực tập để môi giới lao động chưa thành niên làm việc với mức thu nhập thấp.

Điều quan trọng là, cơ quan chức năng từ Trung ương đến địa phương (Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp; Sở LĐ-TB&XH) phải tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở hoạt động giáo dục nghề nghiệp thuộc thẩm quyền quản lý để kịp thời chấn chỉnh.

Vụ học sinh bị làm công nhân: UBND tỉnh Thanh Hoá chỉ đạo khẩn Lãnh đạo UBND tỉnh Thanh Hoá vừa chỉ đạo các cơ quan chức năng liên quan vụ việc Trường Trung cấp Nghề Bỉm Sơn đưa ...

Vụ học sinh bị làm công nhân: Doanh nghiệp nhận sai khi quá tin đối tác cung ứng Công ty TNHH Hatech Vina (Thái Nguyên) phát hiện có 31 người lao động là học sinh Trường Trung cấp Nghề Bỉm Sơn từng làm ...

Khẩn trương kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân trong vụ học sinh bị làm công nhân Sở Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) tỉnh Thanh Hóa đề nghị Trường Trung cấp Nghề Bỉm Sơn khẩn trương thực hiện ...