Khi lịch sử là câu chuyện của phương pháp dạy và học

Cụ thể, Thứ trưởng Độ chia sẻ về việc thêm môn Lịch sử trong kỳ thi này: "Đến năm 2025 sẽ có sự điều chỉnh nhưng các thầy, cô yên tâm, Bộ sẽ đưa ra phương thức lựa chọn đảm bảo, dù học 8 môn bắt buộc là Toán, Ngoại ngữ, Ngữ văn, Lịch sử, Giáo dục quốc phòng - an ninh, Thể chất, Hoạt động trải nghiệm và Nội dung giáo dục địa phương. Thi tốt nghiệp sẽ tập trung vào bốn môn bắt buộc là Toán, Văn, Lịch sử và Ngoại ngữ".

Ông Độ cũng nói rõ rằng đây mới chỉ là phương án dự kiến. Các môn thi năm 2025 sẽ được tham khảo thêm ý kiến chuyên gia trước khi trình lên Chính phủ phê duyệt.

Dù mới chỉ là dự kiến, song việc Lịch sử trở thành môn thi bắt buộc trong kỳ thi tốt nghiệp THPT có nhiều ý kiến trái chiều. Nhiều người nhiệt thành ủng hộ phương án này. Bởi, Lịch sử trở thành môn học bắt buộc thì việc thành môn thi bắt buộc cũng là hợp tiến trình. Đồng thời, những ý kiến ủng hộ cho rằng việc bắt buộc thi môn Lịch sử sẽ đòi hỏi học sinh đầu tư nhiều hơn vào môn này. Qua đó, các em sẽ hiểu hơn về cội nguồn dân tộc.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến tỏ ra không đồng tình đưa môn Sử vào kỳ thi tốt nghiệp THPT. Bởi từ quy chế thi những lần trước, khi Bộ sẽ chỉ định môn thi từng năm, Lịch sử luôn là nỗi ám ảnh của học sinh.

Quá nhiều những ví dụ về việc này. Nào là học sinh xé đề cương môn Lịch sử vứt trắng sân trường ăn mừng khi năm đó, Lịch sử không phải môn thi tốt nghiệp Bộ chỉ định. Nào là số lượng điểm 0, số lượng điểm dưới trung bình của môn Lịch sử cao kỷ lục so với các môn học còn lại…

Những nỗi ám ảnh với môn Lịch sử của một bộ phận học sinh là có thật. Và nhìn vào điểm số của môn thi này với các môn khác, nỗi sợ môn Sử không phải mang tính cá biệt một vài trường hợp.

Có một vấn đề được nhắc lại rất nhiều, đó là cách dạy và thi môn Lịch sử hiện tại. Học sinh không phải không thích lịch sử mà nhiều học sinh ghét môn Lịch sử dạy ở nhà trường. Đó là những con số vô hồn, là những mốc ngày tháng khô cứng. Khi kiểm tra cũng là cuộc thử thách trí nhớ nhiều hơn là cảm nhận lịch sử, tư duy luận về lịch sử.

Trong khi đó, lịch sử thực chất thú vị và bổ ích hơn rất nhiều. Đó là những câu chuyện sinh động, là những cách tiếp cận, phương pháp tư duy cởi mở về tiến trình lịch sử đầy phức tạp và đa dạng. Lịch sử nếu được dạy khác, thi khác, đó không phải là môn học khô khốc hay “không kích thích phát triển tư duy mà là thuộc lòng” như mọi người nói.

Ngược lại, lịch sử khơi mở rất nhiều phương pháp tư duy, tiếp cận cũng như kiến giải các sự kiện đặt trong diễn trình lịch sử. Ở đó, lịch sử không phải “môn học chết” bởi những con số, phương pháp luận cố định, học thuộc lòng mà đó là môn học đầy khám phá, sáng tạo trong các chiều hướng tiếp cận.

Và vì thế, việc bắt buộc học hay bắt buộc thi môn Lịch sử không phải phương án giải quyết triệt để tình trạng lười học sử, sợ sử trong nhà trường. Vấn đề nằm ở cách học, cách thi để môn học trở nên sinh động, các nhân vật, câu chuyện quá khứ gắn bó với học sinh như nó vốn là.

Cách đây mấy ngày, Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa tổ chức tọa đàm với chủ đề "ChatGPT, trí tuệ nhân tạo (AI) - lợi ích và thách thức đối với giáo dục". Trong tọa đàm, các chuyên gia đầu ngành đều nêu hướng tiếp cận cởi mở với những thách thức và những cơ hội của AI với công việc dạy học và vai trò người thầy.

Và rõ ràng, thời buổi AI là thời buổi của tư duy đặt câu hỏi chứ không phải tư duy trí nhớ, nhất là trí nhớ học thuộc lòng. ChatGPT sẽ trả lời được những sự kiện và cả những con số rất rõ ràng.

Nhưng điều quan trọng là tư duy tổng quát và đặt những câu lệnh đúng để AI trở thành công cụ thực sự cho quá trình học và phát triển chứ không phải là “phao cứu nguy” trước những đề bài vốn chỉ cần trích dẫn số liệu.

Muốn môn Lịch sử trở lại giá trị đích thực của nó cũng như thích nghi với bối cảnh AI, dù thi bắt buộc hay tự chọn, cách dạy, cách ra đề, cách chấm bài buộc lòng thay đổi. Đó là trách nhiệm của những người làm giáo dục cũng như mệnh lệnh của thời đại.

MỸ ANH

Khi trường học “bị thương”, “chữa lành” bằng cách nào? Con số 55% học sinh có biểu hiện “em cảm thấy cô đơn” và 69% có biểu hiện “em cảm thấy thất vọng, buồn rầu ...