Kỳ 2: Tiết kiệm thời hiện đại không phải là “thắt lưng buộc bụng”

Tiết kiệm phải đi đôi với chống lãng phí

Trên tinh thần đó, tiết kiệm phải đi đôi với chống lãng phí trên mọi phương diện của đời sống - từ tiền bạc, của cải vật chất đến thời gian, công sức lao động. Tiết kiệm cũng không chỉ giới hạn ở quy mô cá nhân gia đình, mà phải trở thành nguyên tắc trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức. Điều này đòi hỏi việc chi tiêu ngân sách, sử dụng nguồn lực công cần được tính toán hợp lý và tối ưu, tránh phung phí vì bệnh thành tích hay chạy theo hình thức. Chúng ta đã chứng kiến nhiều trường hợp trước đây tổ chức hội nghị, lễ kỷ niệm rình rang, tốn kém mà hiệu quả thực chất không cao. Giờ đây, quan điểm đã thay đổi: nhiều cơ quan, đơn vị khi tổ chức đại hội hoặc kỷ niệm ngày thành lập đã thông báo “thực hành tiết kiệm, không nhận hoa chúc mừng” - cắt giảm những lãng phí hình thức không cần thiết.

Cuộc họp không giấy tờ cũng là một cách thực hành tiết kiệm. Ảnh minh họa: AI.

Nhiều hội nghị sơ kết, tổng kết cũng được tổ chức gọn nhẹ, không phô trương, tiết kiệm thời gian, không in ấn tài liệu giấy và tăng cường họp trực tuyến để giảm chi phí đi lại. Một số địa phương còn triển khai việc dùng chung xe công khi đi công tác, vừa tiết kiệm ngân sách xăng xe, vừa hạn chế tình trạng xe công dư thừa sử dụng không hiệu quả. Tất cả những hành động thiết thực này đều xuất phát từ tư duy coi trọng hiệu quả, thực chất thay vì hình thức bề ngoài, đúng như tinh thần “tiết kiệm hiện đại” mà chúng ta hướng tới.

Quan điểm tiết kiệm ngày nay còn gắn liền với việc tối ưu hóa các nguồn lực cho phát triển. Mỗi khoản chi tiêu được cân nhắc cắt giảm sẽ giúp dành nguồn lực cho những mục tiêu cấp bách và lâu dài của đất nước. Thực tế, Đảng và Nhà nước ta đã yêu cầu kiên quyết tiết kiệm các khoản chi chưa thực sự cần thiết để tập trung nguồn lực cho những nhiệm vụ quan trọng như phòng chống thiên tai, dịch bệnh, bổ sung vốn đầu tư phát triển, đồng thời tăng chi cho các lĩnh vực mũi nhọn như khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và hỗ trợ kinh tế tư nhân phát triển. Tiết kiệm vì thế không đồng nghĩa với “thắt lưng buộc bụng” một cách bị động, mà là chủ động giảm chi chỗ không cần để chi mạnh cho chỗ thật sự cần, qua đó tạo động lực cho tăng trưởng và nâng cao phúc lợi xã hội.

Tiết kiệm thời gian và cải cách hành chính - đẩy lùi trì trệ

Một phương diện đặc biệt của thực hành tiết kiệm trong thời hiện đại là tiết kiệm thời gian. Thời gian cũng là nguồn lực quý giá không kém gì ngân sách hay vật chất. Lãng phí thời gian đồng nghĩa với trì trệ, hiệu suất thấp và thậm chí bỏ lỡ cơ hội phát triển. Bác Hồ đã từng nhắc nhở cán bộ, công chức phải quý trọng thời gian của mình và của dân: “Làm việc phải đến đúng giờ… Việc ngày nào nên làm xong ngày ấy, chớ để chờ ngày mai. Phải nhớ rằng: Dân đã lấy tiền mồ hôi nước mắt để trả lương cho ta… Ai lười biếng tức là lừa gạt dân”. Lời dạy ấy vang vọng đến hôm nay: nếu một cán bộ làm việc chậm trễ, vô kỷ luật giờ giấc hay giải quyết công việc uể oải, thì chẳng khác nào đánh cắp thời gian và tiền bạc của nhân dân, gây tổn hại đến lòng tin của dân đối với bộ máy công quyền.

Triển khai mạnh mẽ các giải pháp căn bản nhằm tạo chuyển biến thực chất trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Hiện tượng trì trệ, quan liêu trong bộ máy hành chính thực chất là một dạng “lãng phí vô hình” vô cùng nguy hại. Nó không chỉ tiêu tốn thời gian, công sức của người dân và doanh nghiệp khi phải thực hiện những thủ tục rườm rà, chờ đợi phản hồi chậm chạp, mà còn kéo chậm sự phát triển kinh tế - xã hội, làm mất đi nhiều cơ hội cho đất nước. Lãng phí thời gian và nguồn lực do quan liêu gây ra còn khiến nhân dân bức xúc và giảm lòng tin vào sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước. Do đó, thúc đẩy cải cách hành chính mạnh mẽ chính là một trong những giải pháp trọng tâm để thực hành tiết kiệm hiệu quả, chống lãng phí thời gian và đẩy lùi sự trì trệ trong bộ máy.

Những năm qua, Đảng và Chính phủ đã đề ra nhiều chủ trương cải cách hành chính nhằm tinh giản, tăng hiệu quả hoạt động của hệ thống công quyền. Hội nghị Trung ương 11 khóa XIII mới đây đã thống nhất các quyết sách lịch sử về sắp xếp tổ chức bộ máy: thực hiện thí điểm sáp nhập một số tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập cấp xã, qua đó giảm mạnh các đầu mối trung gian. Kết quả sơ bộ cho thấy, chỉ tính riêng việc tinh gọn bộ máy này đã giúp tiết kiệm chi thường xuyên hơn 20.000 tỷ đồng mỗi năm giai đoạn 2025-2030, và trên 30.000 tỷ đồng/năm từ sau 2030. Chưa kể, hàng vạn trụ sở dôi dư sẽ được thu hồi để sử dụng vào mục đích khác, tránh lãng phí tài sản công.

Song song đó, việc sắp xếp tinh gọn cơ quan Đảng, Chính phủ, Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc từ Trung ương tới địa phương đã tinh giản đầu mối, tiết kiệm chi phí đáng kể, tạo điều kiện bố trí ngân sách thực hiện ngay chủ trương miễn giảm học phí cho học sinh trên cả nước. Rõ ràng, một bộ máy gọn nhẹ, vận hành hiệu quả sẽ tiết kiệm rất lớn nguồn lực quốc gia, đồng thời phục vụ nhân dân tốt hơn.

Bên cạnh tổ chức bộ máy, thủ tục hành chính là lĩnh vực người dân mong mỏi đổi mới nhiều nhất để giảm phiền hà, lãng phí thời gian. Nhận thức rõ điều này, Chính phủ đang triển khai quyết liệt các giải pháp đơn giản hóa thủ tục, hiện đại hóa phương thức phục vụ. Trọng tâm là cắt giảm tối đa các thủ tục hành chính, chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp; chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, xóa bỏ triệt để cơ chế “xin - cho”; phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho cơ quan, địa phương giải quyết công việc đi đôi với chịu trách nhiệm.

Mục tiêu cụ thể đặt ra là đến hết năm 2025, 100% thủ tục hành chính liên quan đến doanh nghiệp được thực hiện trực tuyến, thông suốt, hiệu quả; 100% thủ tục hành chính không bị giới hạn bởi địa giới hành chính cấp tỉnh. Những con số này cho thấy quyết tâm rất lớn nhằm tiết kiệm thời gian, công sức cho người dân, doanh nghiệp khi giao dịch với cơ quan công quyền. Khi thủ tục được xử lý nhanh gọn trên môi trường số, người dân sẽ không còn phải đi lại nhiều lần, không phải chờ đợi lâu hay qua “cò mồi”, nhờ đó hạn chế được tham nhũng vặt và tăng hiệu suất chung của nền kinh tế.

Tất nhiên, cải cách thủ tục sẽ khó thành công nếu thiếu đội ngũ cán bộ thực thi có năng lực và tinh thần trách nhiệm. Sau khi bộ máy được sắp xếp tinh gọn, Tổng Bí thư Tô Lâm lưu ý yếu tố căn cốt là phải xây dựng đội ngũ cán bộ có kiến thức, kỹ năng và thái độ làm việc đúng đắn nhằm đạt hiệu quả cao nhất ở mỗi vị trí được giao. Điều đó bao gồm kỹ năng quản lý, sự say mê nhiệt huyết với công việc, tinh thần trách nhiệm cao và đặc biệt là ý thức chủ động tiết kiệm trong từng nhiệm vụ. Mỗi cán bộ, công chức cần hiểu rằng tiết kiệm thời gian cho dân, cho nước cũng chính là nâng cao hiệu quả phục vụ nhân dân, góp phần phát triển đất nước. Khi tư duy này thấm vào từng người, từng đơn vị, căn bệnh trì trệ quan liêu sẽ dần bị đẩy lùi, thay vào đó là một nền hành chính năng động, minh bạch và gần dân - nơi không có chỗ cho lãng phí, uể oải.

Minh bạch và trách nhiệm giải trình - “lá chắn” chống lãng phí

Tinh thần của Trung ương là chống lãng phí cũng phải quyết liệt như chống tham nhũng, tiêu cực. Ảnh minh họa.

Tiết kiệm trong thời hiện đại không thể dựa vào kêu gọi chung chung mà phải được bảo đảm bằng cơ chế minh bạch và trách nhiệm giải trình. Khi mọi khoản chi tiêu công, mọi dự án đầu tư, mọi gói mua sắm được công khai từ dự toán đến quyết toán, từ lựa chọn nhà thầu đến tiến độ giải ngân, lãng phí sẽ khó có “đất sống”. Người dân, báo chí và các cơ quan kiểm toán sẽ trở thành “hàng rào giám sát” hữu hiệu, buộc từng đồng ngân sách phải được sử dụng đúng nơi, đúng lúc, đúng hiệu quả.

Minh bạch đi kèm với trách nhiệm giải trình cũng là công cụ răn đe mạnh mẽ. Một cán bộ, một cơ quan nếu để xảy ra thất thoát, đội vốn, lãng phí tài sản công thì không thể “im lặng bỏ qua”, mà phải giải trình rõ ràng trước dân và chịu chế tài kỷ luật. Khi chi tiêu công được soi sáng và trách nhiệm được ràng buộc, tinh thần tiết kiệm mới thật sự đi vào thực chất, thay vì dừng lại ở khẩu hiệu.

Công nghệ và cộng đồng - kích hoạt tiết kiệm chủ động

Trong thời đại chuyển đổi số, công nghệ trở thành “cánh tay nối dài” để thực hành tiết kiệm hiệu quả. Hệ thống quản lý ngân sách, tài sản công trực tuyến, phần mềm phân tích dữ liệu chi tiêu hay các nền tảng theo dõi tiến độ dự án theo thời gian thực giúp phát hiện sớm các điểm nghẽn và cảnh báo nguy cơ lãng phí. Nhiều địa phương đã triển khai đấu thầu điện tử, quản lý công sản qua mã QR, giảm hẳn chi phí vận hành và hạn chế tiêu cực.

Cùng với công nghệ, sự tham gia của cộng đồng là yếu tố không thể thiếu. Khi thông tin về chi tiêu công, sử dụng đất đai, tài sản nhà nước được công khai, người dân và các tổ chức xã hội sẽ trở thành “tai mắt”, giúp giám sát và phản ánh kịp thời những biểu hiện lãng phí. Tiết kiệm khi đó không còn là trách nhiệm riêng của bộ máy, mà là phong trào chung của cả xã hội - mỗi người dân đều góp phần bảo vệ từng đồng thuế của mình.

Tái sử dụng tài sản công và tiết kiệm xanh

Ngày 31/12/2017, Chính phủ đã ban hành Nghị định 67/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 167/2017/NĐ-CP về việc sắp xếp lại, xử lý tài sản công.

Một khía cạnh quan trọng của tiết kiệm hiện đại là tận dụng tối đa nguồn lực hiện có, đặc biệt là tài sản công và tài nguyên thiên nhiên. Những trụ sở công dôi dư sau sáp nhập bộ máy, những kho bãi bỏ trống hay hạ tầng ít sử dụng nếu được tái sinh thành thư viện, nhà sinh hoạt cộng đồng, trung tâm sáng tạo hay điểm đến du lịch sẽ mang lại giá trị gấp nhiều lần việc để hoang hóa. Đó là tiết kiệm chủ động, biến “chi phí chìm” thành “nguồn lực sống”.

Cùng với đó, tiết kiệm xanh - tiết kiệm gắn với phát triển bền vững ngày càng được coi trọng. Tiết kiệm năng lượng, nước sạch, hạn chế rác thải nhựa, áp dụng công nghệ giảm phát thải… vừa tiết kiệm chi phí dài hạn, vừa bảo vệ môi trường, gìn giữ nguồn lực cho thế hệ mai sau. Khi tiết kiệm đi cùng tư duy xanh, quốc gia không chỉ vững mạnh về kinh tế mà còn bền vững về sinh thái và hình ảnh.