Một hướng đi khoa học, cần thiết và thực tiễn

Đề tài do Th.S Phạm Thị Thanh Tâm - Chủ tịch Công đoàn Dệt May Việt Nam chủ nhiệm.

Với sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà khoa học và đại diện các tổ chức liên quan, đề tài đã được Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu – ông Ngọ Duy Hiểu - Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam – đánh giá ở mức xuất sắc, cho thấy tầm quan trọng và chiều sâu nghiên cứu mà nhóm thực hiện đã đạt được.

Toàn cảnh buổi nghiệm thu đề tài cấp Tổng Liên đoàn “Tăng cường năng lực tiếp cận thông tin của người lao động ngành Dệt may Việt Nam” - Ảnh: Văn Quân

Nhu cầu cấp thiết trong bối cảnh hiện tại

Trong kỷ nguyên số và chuyển đổi số mạnh mẽ, thông tin trở thành một nguồn lực quan trọng, đặc biệt đối với người lao động (NLĐ). Đề tài đã chỉ ra rằng quyền tiếp cận thông tin là quyền hiến định, đồng thời cũng là điều kiện tiên quyết giúp NLĐ nâng cao hiểu biết, chủ động trong công việc, cải thiện đời sống và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Tuy nhiên, thực trạng tiếp cận thông tin của NLĐ ngành Dệt may – ngành sử dụng nhiều lao động nữ, trình độ học vấn chưa cao – vẫn còn nhiều hạn chế và chưa được nghiên cứu chuyên sâu dưới góc độ tổ chức Công đoàn.

Dệt may là ngành công nghiệp chủ lực của Việt Nam với trên 2,5 triệu lao động, chiếm khoảng 25% lực lượng lao động trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp. Tuy nhiên, khảo sát trên 600 NLĐ tại các doanh nghiệp dệt may ở 7 tỉnh, thành cho thấy nhiều rào cản tồn tại trong việc tiếp cận thông tin của người lao động.

Th.S Phạm Thị Thanh Tâm - Chủ tịch Công đoàn Dệt May Việt Nam, Chủ nhiệm đề tài nghiên cứu. Ảnh: Văn Quân

Về nhu cầu thông tin: NLĐ quan tâm nhiều nhất đến thông tin sức khỏe, y tế, giải trí, xã hội, môi trường; ít quan tâm hơn đến thông tin chính trị, kinh tế, hoạt động công đoàn. Sự khác biệt còn được thể hiện qua độ tuổi, giới tính, trình độ học vấn và thu nhập.

Về kênh tiếp cận: Mạng xã hội, internet và bạn bè đồng nghiệp là các kênh phổ biến nhất. Trong khi đó, tiếp cận thông tin qua lớp tập huấn, tờ rơi, thư viện gần như không phổ biến. 36,7% NLĐ không tiếp cận sách, tài liệu tại tủ sách doanh nghiệp. Việc tổ chức hoạt động tuyên truyền qua văn nghệ, thể thao tuy không thường xuyên nhưng lại được đánh giá cao về mức độ hấp dẫn.

Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tú - Ban Tuyên giáo - Nữ Công Tổng LĐLĐ Việt Nam - thành viên nhóm nghiên cứu, trao đổi tại buổi nghiệm thu. Ảnh: Văn Quân

Về chủ thể cung cấp thông tin: Doanh nghiệp và công đoàn là hai chủ thể chính, trong đó công đoàn được đánh giá là chủ thể tích cực nhất (74,1%). Thông tin từ doanh nghiệp tập trung vào nội quy, lương thưởng, BHXH... Công đoàn cung cấp thông tin pháp luật, hoạt động phong trào, chủ trương chính sách. Tuy nhiên, thông tin từ chính quyền địa phương ít được tiếp cận (83,7%) do người lao động ít có thời gian tiếp cận ngoài công việc.

Về hiệu quả: 77,6% người được hỏi đánh giá việc tiếp cận thông tin là hiệu quả, với các lý do chính là thông tin bổ ích, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ. Tuy nhiên, vẫn tồn tại các khó khăn như: chính sách khó hiểu, quá nhiều thông tin gây nhiễu, thiếu minh bạch từ phía doanh nghiệp.

Phương pháp tiếp cận khoa học – số liệu rõ ràng

Nghiên cứu diễn ra trong thời gian hơn 500 ngày, triển khai đồng bộ giữa các phương pháp định tính, định lượng, chuyên gia, tài liệu, với quy mô khảo sát tại nhiều tỉnh, thành công nghiệp dệt may như Hà Nội, Nam Định, Bắc Ninh, TP.HCM... Qua đó, nhóm nghiên cứu đã thao tác hóa khái niệm, xây dựng bộ tiêu chí đánh giá và khung phân tích bài bản.

TS Nhạc Phan Linh - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược và Tạp chí Lao động - Công đoàn (đứng), trong vai trò phản biện 2 – gọi đây là “một công trình rất bài bản, đáng khen ngợi". Ảnh: Văn Quân

Một điểm đặc sắc của đề tài là việc xác lập khái niệm “năng lực tiếp cận thông tin” với 5 yếu tố cấu thành từ nhận thức, kỹ năng đến tư duy phản biện – tạo nền móng lý luận vững chắc cho các phát hiện thực nghiệm.

Kết quả khảo sát phản ánh rõ ràng những đặc trưng xã hội học của NLĐ ngành Dệt May: trẻ, phần lớn là nữ, trình độ học vấn chưa cao, kỹ năng số hạn chế. Các rào cản trong tiếp cận thông tin bao gồm: thiếu thời gian, thiếu phương tiện, thiếu kỹ năng xử lý và phân tích thông tin. Kênh tiếp cận phổ biến nhất vẫn là mạng xã hội, trong khi các hình thức chính thống như văn bản, tờ rơi, tập huấn... ít được NLĐ sử dụng.

TS Nguyễn Nga Huyền – Phó Chủ nhiệm Bộ môn Truyền thông, Trường Quản trị và kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội - phản biện 1, đánh giá đề tài có hàm lượng học thuật cao, số liệu phong phú, hệ thống hóa rõ ràng các nghiên cứu trong và ngoài nước. Ảnh: Văn Quân

Điều đáng chú ý là mặc dù thông tin từ doanh nghiệp và công đoàn được NLĐ đánh giá khá cao về tính hữu ích và gần gũi, các chủ thể cung cấp thông tin vẫn đối mặt với bài toán về hình thức truyền tải, tính cập nhật, và năng lực truyền thông nội bộ.

Vai trò “hạt nhân” của tổ chức Công đoàn

Từ các phát hiện thực nghiệm, đề tài chỉ rõ rằng tổ chức Công đoàn – đặc biệt là Công đoàn Dệt May Việt Nam – chính là hạt nhân trong việc lan tỏa thông tin đến NLĐ.

Các sáng kiến như fanpage, truyền thanh công đoàn, các cuộc thi trực tuyến, hoạt động sinh hoạt cộng đồng như “quán cà phê công đoàn”... là minh chứng cho sự đổi mới.

Tuy vậy, nhiều CĐCS vẫn thiếu cán bộ chuyên trách truyền thông, hoặc chưa đủ năng lực để xây dựng chiến lược truyền thông dài hạn. Đây là một thách thức cần được giải quyết bằng cả đào tạo và cơ chế hỗ trợ chuyên sâu.

Th.S Nguyễn Mạnh Kiên - Phó trưởng Ban Tuyên giáo - Nữ công Tổng LĐLĐ Việt Nam, Ủy viên Hội đồng (đứng). Ảnh: Văn Quân

Đề tài đã đưa ra những giải pháp có tính hệ thống và khả thi: từ xây dựng quy trình cung cấp thông tin ngắn gọn, dễ hiểu, đến đào tạo cán bộ truyền thông, hoàn thiện pháp luật về quyền tiếp cận thông tin của NLĐ, và thiết lập các bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả truyền thông trong ngành.

Chiến lược “3 trụ cột – 5 kênh – 7 chuyên đề” được đề xuất như một mô hình khả thi cho định hướng truyền thông dài hạn của Công đoàn Dệt May Việt Nam, hướng tới mục tiêu: đúng thông tin, đúng thời điểm, đúng đối tượng.

Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam Ngọ Duy Hiểu (thứ 6, từ trái) chúc mừng nhóm nghiên cứu hoàn thành xuất sắc đề tài nghiên cứu khoa học. Ảnh: Văn Quân

PGS.TS Lê Văn Trung - Phó Viện trưởng Viện Quyền con người, Tổng Biên tập Tạp chí Pháp luật về quyền con người và TS Nguyễn Nga Huyền - Phó Chủ nhiệm Bộ môn Truyền thông, Trường Quản trị và kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội đều đánh giá cao sự đầu tư bài bản, tính khoa học và thực tiễn của đề tài. Như TS Huyền nhận định: “Đây là một công trình nghiên cứu thực sự, không chỉ dừng ở mô tả ngành nghề, mà đã phát triển lý luận, xây dựng khung phân tích và triển khai rất bài bản”.

Đề tài "Tăng cường năng lực tiếp cận thông tin của người lao động ngành Dệt may Việt Nam" là một nghiên cứu công phu, bài bản, phản ánh đúng thực trạng và đề xuất giải pháp có tính khả thi cao. Trong bối cảnh ngành Dệt may đang đứng trước nhiều thách thức từ chuyển đổi số, hội nhập và đòi hỏi về tính minh bạch, dân chủ, việc nâng cao năng lực tiếp cận thông tin của người lao động chính là nền tảng để phát triển bền vững. Đây không chỉ là nhiệm vụ của tổ chức Công đoàn, doanh nghiệp mà cần sự phối hợp đồng bộ từ hệ thống chính trị và bản thân người lao động.