Những năng lực “vàng” AI khó thay thế con người

Yếu tố quyết định trong kỷ nguyên AI

Khi AI ngày càng trở nên “tinh vi” hơn trong việc tự động hóa các tác vụ, từ viết code đến phân tích dữ liệu, câu hỏi đặt ra là đâu sẽ là “mảnh đất” riêng của con người?

Nhiều chuyên gia và lãnh đạo doanh nghiệp đều có chung một nhận định: đó chính là những kỹ năng liên quan đến sáng tạo, tư duy chiến lược và sự nhạy cảm mang đậm dấu ấn con người.

Ngay cả trong lĩnh vực kỹ thuật, nơi AI được cho là có thể tác động mạnh mẽ nhất, vai trò của con người không hề suy giảm mà đang được định nghĩa lại. Ông Jeetu Patel, Giám đốc Sản phẩm (CPO) của Cisco, một trong những tập đoàn công nghệ hàng đầu, đã chia sẻ một góc nhìn đầy lạc quan.

Cisco không những không cắt giảm kỹ sư mà ngược lại, đang “tuyển dụng không ngừng”. Với khoảng 27.000 kỹ sư hiện có, ông Patel cho biết công ty vẫn cảm thấy “bị hạn chế hơn bao giờ hết vì không có đủ kỹ sư để thực hiện tất cả các ý tưởng nội bộ”. Điều này cho thấy, sự xuất hiện của AI không làm giảm nhu cầu về nhân lực chất lượng cao, mà chỉ thay đổi yêu cầu về kỹ năng.

Kỹ năng làm việc nhóm và tư duy chiến lược của con người vẫn là yếu tố quyết định trong kỷ nguyên số. Ảnh: AI Marketing Engineers

Theo ông Patel, hai kỹ năng đang bị đánh giá thấp mà các kỹ sư tương lai cần phải làm chủ chính là khả năng điều phối các quy trình làm việc của AI (orchestrating AI agent workflows) và khả năng tạo ra những ý tưởng chất lượng cao (generating high-quality ideas).

Khi các công cụ AI, như Codex của OpenAI mà Cisco đã tích hợp, đảm nhận những tác vụ lặp đi lặp lại, các kỹ sư sẽ có nhiều thời gian và không gian hơn để tập trung vào đổi mới và tư duy chiến lược.

“AI sẽ giúp kỹ sư tăng năng suất gấp 10 đến 50 lần. Tốc độ một ý tưởng trở thành sản phẩm sẽ rút ngắn từ vài tháng xuống còn vài phút”, ông Patel nhấn mạnh trong một cuộc phỏng vấn với Business Insider.

Mở rộng ra khỏi lĩnh vực kỹ thuật, các chuyên gia khác cũng đồng tình về tầm quan trọng của những kỹ năng mềm. Học giả David Edelman từ Trường Kinh doanh Harvard đã chỉ ra ba khía cạnh cốt lõi mà AI khó có thể sao chép: sự đồng cảm (empathy) trong các tương tác đòi hỏi sự sẻ chia và thấu hiểu; khả năng đối mặt với tính bất định (uncertainty) khi cần đưa ra quyết định trong những lĩnh vực mới mẻ hoặc dự đoán tương lai; và năng lực quản lý rủi ro (risk management) trong các tình huống nhạy cảm liên quan đến tính mạng, tài chính hay đạo đức.

Tương tự, các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng các kỹ năng hành vi như lãnh đạo, giao tiếp, tư duy phản biện và quản lý cảm xúc đang trở thành những lợi thế cạnh tranh quan trọng. Theo một nghiên cứu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), dự báo đến năm 2030, các kỹ năng như giải quyết vấn đề, giao tiếp và đồng cảm sẽ nằm trong số những kỹ năng được các nhà tuyển dụng săn đón nhiều nhất.

Ông Kieran Gilmurray - chuyên gia phân tích dữ liệu và là giám đốc AI tạo sinh (Gen AI) đầu tiên trên thế giới - cũng đưa ra danh sách các ngành nghề ít có nguy cơ bị AI thay thế, bao gồm các chuyên gia sáng tạo, những người làm trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, giáo dục, công tác xã hội và các nhà lãnh đạo chiến lược kinh doanh.

Như vậy, có thể thấy một bức tranh khá rõ ràng về những năng lực cốt lõi mà con người cần trau dồi trong kỷ nguyên AI: tư duy phản biện, trí tuệ cảm xúc và sự đồng cảm, kỹ năng giao tiếp liên cá nhân, khả năng hợp tác và làm việc nhóm hiệu quả, năng lực lãnh đạo và ra quyết định sáng suốt, sự sáng tạo không ngừng, khả năng thích ứng linh hoạt và kỹ năng giải quyết xung đột. Đây chính là những “vũ khí bí mật” giúp con người không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ song hành cùng AI.

Chiến lược đào tạo của các “đại gia” công nghệ: Từ phổ cập kiến thức đến chuyên sâu hóa kỹ năng

Nhận thức sâu sắc về sự thay đổi mang tính cách mạng này, các tập đoàn lớn trên toàn cầu đã và đang tiên phong triển khai những chương trình tái đào tạo và nâng cao kỹ năng (reskilling và upskilling) cho đội ngũ nhân viên của mình.

Một ví dụ điển hình là Ikea, gã khổng lồ trong ngành nội thất. Dù không phải là cái tên thường được nhắc đến trong lĩnh vực chuyển đổi số, Ikea đã mạnh dạn công bố kế hoạch đào tạo kiến thức cơ bản về AI cho khoảng 30.000 công nhân và 500 nhà quản lý. Theo một bài báo trên Raconteur, chương trình này thậm chí đã vượt kỳ vọng ban đầu khi tiếp cận được 40.000 nhân viên.

Nắm bắt và làm chủ công nghệ AI là một phần quan trọng trong việc nâng cao năng lực người lao động. Ảnh: HR Asia

Không chỉ Ikea, các tập đoàn lớn khác như MasterCard, JPMorgan Chase và S&P Global cũng đang tích cực triển khai các chương trình tương tự, với mục tiêu chuẩn bị cho toàn bộ lực lượng lao động, chứ không chỉ riêng bộ phận kỹ thuật, sẵn sàng bước vào kỷ nguyên AI. Thực tế này càng trở nên cấp thiết khi nghiên cứu của Accenture chỉ ra rằng hơn 40% các hoạt động công việc tại Hoa Kỳ có thể được tăng cường, tự động hóa hoặc thay đổi bởi công nghệ GenAI.

Đi sâu hơn vào chiến lược đào tạo cụ thể, có thể thấy sự đa dạng và tính thực tiễn cao. Tại Infosys, một trong những tập đoàn dịch vụ công nghệ thông tin hàng đầu của Ấn Độ, các chương trình nâng cao kỹ năng được thiết kế riêng và cung cấp trên nền tảng học tập nội bộ mang tên Lex.

Chia sẻ với The Economic Times, Giám đốc Công nghệ Mohammed Rafee Tarafdar cho biết, trong hơn một năm rưỡi qua, bộ phận đào tạo của công ty đã phát triển hơn 50 chương trình chuyên biệt về GenAI, qua đó đào tạo khoảng 270.000 nhân viên về các công nghệ AI mới.

Accenture, một “ông lớn” khác trong lĩnh vực tư vấn và dịch vụ chuyên nghiệp, cũng không hề kém cạnh khi đã trang bị cho hơn 600.000 nhân viên của mình những kiến thức nền tảng về GenAI.

Theo chia sẻ của ông Mukesh Chaudhary, Giám đốc Dữ liệu và AI tại Trung tâm Công nghệ Tiên tiến của Accenture ở Ấn Độ, mục tiêu của họ là đạt được con số 80.000 chuyên gia AI vào cuối năm tài chính 2026.

Genpact, một công ty dịch vụ công nghệ thông tin tại Mỹ, lại có một cách tiếp cận sáng tạo khi giới thiệu AI Guru, một con bot hỗ trợ bởi GenAI, có khả năng cung cấp các khuyến nghị học tập cá nhân hóa và các bài học ngắn (nano-learning) tích hợp ngay trong quy trình làm việc của nhân viên. Họ cũng khám phá và thử nghiệm những phương pháp học tập mới như thiết lập một nền tảng học tập nhập vai sử dụng công nghệ metaverse (vũ trụ ảo) và hợp tác với các nền tảng học trực tuyến hàng đầu như Udemy và LinkedIn để nâng cao kỹ năng cho các chuyên gia AI của mình.

“Chúng tôi cũng đã thiết lập một “Sân chơi GenAI” nội bộ - được phát triển cùng Microsoft - cung cấp một môi trường an toàn để nhân viên thử nghiệm và học hỏi cách GenAI có thể được sử dụng để giải quyết vấn đề của khách hàng”, bà Shalini Modi, lãnh đạo toàn cầu về đào tạo tại Genpact, cho biết trong một bài viết của The Economic Times.

IBM, một tên tuổi gạo cội trong làng công nghệ, cũng thể hiện cam kết mạnh mẽ với việc phổ cập kiến thức AI thông qua chương trình IBM SkillsBuild. Đây là một nền tảng giáo dục miễn phí dành cho nhiều đối tượng khác nhau, cung cấp hơn 1.000 khóa học bằng 20 ngôn ngữ khác nhau, bao gồm các chủ đề nóng như AI, an ninh mạng, và phân tích dữ liệu.

Trong khi đó, KPMG đầu tư vào chương trình GenAI 101 cho nhân viên, còn PwC lại chọn cách “game hóa” việc học AI thông qua “PowerUp”, một chương trình giảng dạy được thiết kế hấp dẫn với mức độ tương tác cao.

Xây dựng một văn hóa học tập không ngừng nghỉ

Mặc dù nhu cầu và sự sẵn sàng học hỏi từ phía người lao động là rất lớn - dữ liệu từ LinkedIn cho thấy 4/5 nhân viên tại Mỹ mong muốn được đào tạo thêm về các công cụ AI - nhưng thực tế cho thấy tiến độ trang bị kỹ năng của các công ty lớn vẫn còn nhiều dư địa để cải thiện. Theo Fortune, chỉ 38% giám đốc điều hành tại Mỹ hiện đang tích cực giúp nhân viên của họ trở nên thông thạo AI hơn.

Hiểu và định hướng sự phát triển của AI là thách thức và cơ hội cho nguồn nhân lực toàn cầu. Ảnh: Freepik

Những thách thức trong quá trình này không hề nhỏ. Bà Gina Smith - Giám đốc nghiên cứu tại công ty nghiên cứu thị trường IDC, đã chỉ ra một khó khăn thực tế: “Các tổ chức phải đào tạo cho nhân viên về GenAI, nhưng họ vẫn phải cập nhật về an ninh mạng, bảo mật dữ liệu và tất cả những thứ đang thay đổi với điện toán đám mây mỗi ngày”.

Bên cạnh đó, việc đo lường lợi tức đầu tư (ROI) từ các chương trình đào tạo AI cũng là một bài toán nan giải, đặc biệt khi nhiều chương trình vẫn còn ở giai đoạn sơ khai và công nghệ thay đổi quá nhanh.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng việc đầu tư vào con người, vào việc phát triển những kỹ năng độc đáo của họ, chính là chìa khóa để các doanh nghiệp không chỉ tồn tại mà còn bứt phá trong kỷ nguyên AI.

Một báo cáo của McKinsey đã ví tiềm năng của AI như Internet cách đây nhiều thập kỷ và cảnh báo: “Rủi ro đối với các nhà lãnh đạo doanh nghiệp không phải là suy nghĩ quá lớn, mà là quá nhỏ”. Con đường phía trước đòi hỏi một sự cam kết mạnh mẽ và nhất quán từ cấp lãnh đạo cao nhất, việc xây dựng một chiến lược đào tạo rõ ràng, linh hoạt và quan trọng hơn cả là nuôi dưỡng một văn hóa học tập liên tục.

Trong văn hóa đó, người lao động được khuyến khích không ngừng thử nghiệm, chấp nhận thất bại như một phần của quá trình học hỏi, và tích cực tương tác, học hỏi từ chính những công cụ AI mà họ đang làm chủ.

Có thể khẳng định, sự trỗi dậy của AI không đồng nghĩa với việc con người trở nên lỗi thời. Ngược lại, nó càng làm nổi bật giá trị của những phẩm chất và kỹ năng độc đáo chỉ con người mới có: sự sáng tạo vô biên, tư duy phản biện sắc bén, trí tuệ cảm xúc tinh tế và khả năng điều phối, dẫn dắt công nghệ phức tạp. Các tập đoàn hàng đầu thế giới đã sớm nhận ra điều này và đang chủ động đầu tư vào việc “nâng cấp” nguồn nhân lực của mình.

Thành công trong tương lai sẽ không chỉ thuộc về những tổ chức sở hữu công nghệ AI tiên tiến nhất, mà còn dành cho những doanh nghiệp biết cách kết hợp hài hòa sức mạnh của máy móc với trí tuệ, sự linh hoạt và chiều sâu cảm xúc của con người, tạo nên một lực lượng lao động ưu việt, sẵn sàng kiến tạo những giá trị đột phá.