Hành trình 365 ngày của bác sĩ đồng hành với người cai nghiện thuốc lá

Bệnh nhân - những người đến từ hai thế hệ

Phần lớn người tìm đến chị là nam giới trên 50 tuổi - những người đã phải đối diện với tổn thương rõ rệt do thuốc lá gây ra. Nhưng gần đây, chị Hương và các đồng nghiệp bắt đầu tiếp nhận một làn sóng mới: những bạn trẻ từ 15 đến 17 tuổi, nghiện thuốc lá điện tử.

BS. Trần Thanh Hương thực hiện công việc tư vấn cai nghiện thuốc lá. Ảnh: THC

"Các em ấy thường được bố mẹ đưa tới sau khi xuất hiện biểu hiện lạ: lơ mơ, trầm cảm, hoảng loạn. Nhiều trường hợp còn liên quan đến rối loạn tâm thần - điều ít ai nghĩ tới khi nói đến thuốc lá điện tử"- bác sĩ Hương chia sẻ. Điểm chung của các em là hút theo bạn bè, học nhau trong nhóm, trong lớp, không ý thức rõ được mức độ nguy hiểm.

Đối với thế hệ lớn tuổi hơn, lý do họ tìm đến trung tâm thường là vì sợ hãi sau một cuộc kiểm tra sức khỏe định kỳ phát hiện tổn thương phổi hoặc chức năng hô hấp suy giảm. “Lúc ấy, nỗi lo bệnh tật trở thành động lực mạnh nhất” - chị nói.

Lộ trình một năm - đi cùng để không ai bỏ cuộc

“Muốn thành công, phải đi cùng bệnh nhân ít nhất một năm”, bác sĩ Hương nhấn mạnh.

Giai đoạn từ ngày thứ 7 đến ngày thứ 10 luôn là thử thách khó khăn nhất. Bệnh nhân thường rơi vào trạng thái bứt rứt, khó thở, thèm thuốc dữ dội. Chuyên viên tư vấn như chị phải bám sát từng ngày, động viên tinh thần, hướng dẫn thay đổi sinh hoạt.

Đoàn viên, người lao động có thể tìm đến Tổng đài của Bệnh viện để được hỗ trợ. Ảnh: ST

Chị kể: “Nhiều người gọi tôi lúc 12 giờ đêm chỉ để nói rằng họ đang muốn hút một điếu thuốc. Tôi không trách mà thấy thương. Bởi nếu không có ai lắng nghe, họ sẽ quay lại với thuốc rất nhanh”.

Quá trình này không có lối tắt. Mỗi người một hoàn cảnh, có người cai xong ba tháng là dứt, có người 10 lần mới thành công. Có người cả năm vẫn còn thèm thuốc. Vì vậy, công việc tư vấn phải cá thể hóa: tùy triệu chứng, thói quen, tâm lý, thậm chí cả món ăn ưa thích - tất cả đều có thể trở thành công cụ hỗ trợ.

“Cai thuốc không chỉ là bỏ một thói quen - đó là chiến đấu với cơn nghiện, với ký ức và cả nỗi cô đơn. Phải hiểu điều ấy thì mới giúp được người ta” - chị chia sẻ.

Trong số hàng nghìn ca tư vấn, bác sĩ Hương nhớ nhất một người vợ bị tổn thương phổi nặng do hút thuốc lá thụ động. Chị ấy vốn không hút, nhưng sống nhiều năm trong không gian đầy khói thuốc do chồng gây ra. Khi chị tới Trung tâm, đo chức năng hô hấp rất khó khăn. Lúc này, chị Hương khuyên: “Lần tới, chị hãy đưa chồng đi cùng”.

Thật bất ngờ, người chồng sau khi được tư vấn đã chủ động bỏ thuốc. “Ông ấy thay đổi hoàn toàn, dứt khoát, quyết tâm - điều mà người vợ không dám tin có thể xảy ra” - chị Hương kể. Người vợ đã khóc khi cảm ơn chị: “Tôi không hiểu vì sao chồng mình lại có thể bỏ thuốc được… đến tận bây giờ”.

Tỷ lệ thành công - hành trình không dễ dàng

Theo bác sĩ Hương, tỷ lệ cai thuốc thành công hiện chỉ hơn 30%. Rất nhiều người cai rồi tái nghiện. Nhưng chị không gọi đó là thất bại. “Cứ mỗi lần quay lại là một cơ hội mới. Quan trọng là họ vẫn còn ý định cai - còn chúng tôi, vẫn còn ở đây chờ họ”.

Vì thế, mỗi lần giúp được một người cai thuốc thành công, chị lại thấy “phấn khởi và nhẹ lòng”. Chị cũng luôn sẵn sàng chia sẻ kiến thức với cộng đồng, bạn bè, người thân để góp phần làm lan tỏa nhận thức về tác hại của thuốc lá.

Bác sĩ Hương kết luận giản dị: “Muốn người khác thay đổi, trước hết mình phải kiên trì. Tôi không chữa bệnh - tôi đi cùng họ, như một người bạn”.

Trước những thông tin đa chiều và những nguy cơ tiềm ẩn từ thuốc lá, vai trò của các chuyên gia y tế và các nhà hoạch định chính sách trong việc cung cấp thông tin chính xác và đưa ra các giải pháp phù hợp trở nên vô cùng quan trọng.

Nhân viên y tế không chỉ đóng vai trò chăm sóc sức khỏe mà còn là những người tư vấn, cung cấp thông tin khoa học và hỗ trợ cộng đồng trong nỗ lực phòng chống tác hại của thuốc lá. Họ có trách nhiệm giúp người dân hiểu rõ hơn về những nguy cơ từ thuốc lá và đồng hành cùng những người có mong muốn cai nghiện.

Mỗi lời khuyên tư vấn từ nhân viên y tế đều có giá trị. Những can thiệp tư vấn chuyên sâu kết hợp các biện pháp hỗ trợ phù hợp có thể nâng cao hiệu quả hỗ trợ cai nghiện thuốc lá và giúp tăng tỷ lệ người quyết tâm bỏ thuốc.

PGS.TS Vũ Văn Giáp - Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai phát biểu tại Hội thảo khoa học về tư vấn và điều trị nghiện thuốc lá. Ảnh: Bệnh viện

Phát biểu tại Hội thảo khoa học về tư vấn và điều trị nghiện thuốc lá (do Bệnh viện Bạch Mai tổ chức ngày 29/5/2025), PGS.TS. Vũ Văn Giáp - Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai đã khẳng định cam kết mạnh mẽ của Bệnh viện:

Một là, đẩy mạnh công tác tư vấn và hỗ trợ cai nghiện: Bằng những câu hỏi đơn giản để phát hiện người nghiện, tư vấn thay đổi hành vi, tác động và hỗ trợ người bệnh bỏ thuốc.

"Một việc rất nhỏ nhưng nếu làm tốt công tác phòng bệnh sẽ mang lại hiệu quả rất lớn," - ông nhấn mạnh.

Hai là, hỗ trợ đào tạo và chuyển giao kỹ thuật: Bệnh viện Bạch Mai đã và đang hỗ trợ các tỉnh/thành, các cơ sở y tế trong công tác đào tạo, tập huấn, hỗ trợ chuyên môn, hướng dẫn thành lập các đơn vị tư vấn cai nghiện thuốc lá, các tổng đài tư vấn qua điện thoại.

Ba là, ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo: Bệnh viện đang ấp ủ nhiều dự định, trong đó có việc xây dựng kế hoạch và đề xuất với Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá để xây dựng tổng đài ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong công tác tư vấn cai nghiện thuốc lá cho người bệnh một cách thuận lợi nhất.